Jedną z możliwości zbycia swojego całego majątku albo jednego ze składników jest zawarcie umowy darowizny, czyli oddanie komuś wartościowego składnika majątku za darmo. Czym zatem jest darowizna, na czym polega i jak jej dokonać?
Podobne artykuły
Księga wieczysta – co można z niej wyczytać? (Notariusze dla Mistrza Branży)Co to jest przedsiębiorstwo w rozumieniu prawa cywilnego (Notariusze dla Mistrza Branży)Służebność mieszkania – bezpieczne rozwiązanie dla seniora (Notariusze dla Mistrza Branży)Czym jest umowa darowizny
Cechą charakterystyczną umowy darowizny jest zobowiązanie zbywcy (darczyńcy) do bezpłatnego świadczenia na rzecz nabywcy (obdarowanego) kosztem majątku darczyńcy. Darowizna jest – wbrew potocznemu poglądowi – umową, co oznacza, że aby doszło do darowizny, to muszą się na to zgodzić zarówno darczyńca, jak i obdarowany. Bez zgody obdarowanego nie może dojść do darowizny. Zawarcie takiej umowy powoduje bezpłatne powiększenie majątku obdarowanego.
Forma umowy
Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego, jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione, np. nastąpiło wydanie samochodu czy komputera, będącego przedmiotem darowizny. Oczywiście przepisy te nie uchybiają regulacjom, które ze względu na przedmiot umowy darowizny wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczenia obu stron (dotyczy to zwłaszcza nieruchomości, dla których zbycia niezbędny jest udział notariusza, ten zaś ma obowiązek czuwać nad bezpieczeństwem prawnym transakcji zbycia nieruchomości).
Co może być przedmiotem darowizny
Przedmiotem umowy darowizny mogą być rzeczy (a zatem rzeczy ruchome, nieruchomości), jak prawa majątkowe, pieniądze,
a nawet przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55 [1] Kodeksu cywilnego, czyli zorganizowany zespół składników niematerialnych
i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej. Do zbycia przedsiębiorstwa niezbędna jest forma pisemna z podpisem notarialnie poświadczonym, chyba że składnikiem przedsiębiorstwa jest nieruchomość – wtedy niezbędna jest forma aktu notarialnego. Jeżeli przedmiotem darowizny jest dom czy mieszkanie lub niezabudowana działka gruntu, do ważności takiej umowy niezbędny jest akt notarialny.
Warto pomyśleć o zabezpieczeniu darczyńcy
Darczyńca i obdarowany to często najbliższa rodzina mieszkająca pod jednym dachem. W sytuacji kiedy osobie darującej dom czy mieszkanie zależy na dalszym wspólnym zamieszkiwaniu, elementem umowy darowizny może być także służebność osobista lub prawo użytkowania ustanowione na rzecz darczyńcy czy wskazanej przez niego osoby. Ustanowienie takiego dodatkowego prawa często bywa efektem polecenia, poprzez które darczyńca nakłada na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (o zabezpieczeniu darczyńcy pisaliśmy w lutowym wydaniu „Mistrzu Branży” z 2017 r.).
Element dyscyplinujący po darowiźnie
Wiele osób nie wie, że darowizna ma również element dyscyplinujący i nadzorujący wobec osoby obdarowanej. W przypadku nagannego zachowania się obdarowanego przepisy kodeksu cywilnego dopuszczają odwołanie darowizny. Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone na piśmie. Niestety w praktyce tego typu sprawy często znajdują swój finał w sądzie.
Biorąc pod uwagę nieodpłatny charakter darowizny, podjęcie przez darczyńcę takiej decyzji wymaga z jego strony pełnej wiedzy co do skutków dokonywanej czynności, gdyż skutek takiej umowy następuje z chwilą jej dokonania. Wydaje się, że np. dokonanie darowizny przedsiębiorstwa (np. piekarni) pozwoli na kontynuację działalności gospodarczej, a także korzystanie przez obdarowanego z wieloletniego doświadczenia zbywcy. Wybór darowizny jako sposobu przekazania majątku jest jednym z częściej wskazywanych sposobów zbycia majątku.
Podsumowanie
Przy darowiźnie warto pamiętać o wątkach podatkowych (więcej w „Mistrzu Branży”, wydanie lipiec-sierpień 2016 r.). W celu jej dokonania darczyńca i obdarowany powinni się zgłosić do notariusza, który udzieli odpowiednich informacji o skutkach prawnych zamierzonej czynności oraz o niezbędnych dokumentach i całej procedurze. Jeśli działania przygotowawcze będą się odbywać w związku z zamierzoną czynnością notarialną, to wszystkie te informacje zostaną przekazane przez notariusza bez dodatkowego wynagrodzenia.
Agata Laskowska, notariusz w Gostyniu
Notariusze dla „Mistrza Branży” – cykl artykułów dotyczących spraw prawnych związanych z tworzeniem, organizacją, rozwojem, przekształceniem i sukcesją w branżowej działalności gospodarczej w warunkach gospodarki rynkowej. Cykl powstaje przy współpracy z notariuszami.
Koordynator cyklu: dr Andrzej Rataj notariusz w Poznaniu