Powołanie urzędu ds. bezpieczeństwa żywności, rozszerzenie współpracy między inspekcjami a organami ścigania, a także konieczność określenia najważniejszych zagrożeń w obrębie poszczególnych gałęzi rynku żywności – to najważniejsze wnioski z majowej konferencji „Nielegalny rynek żywności", zorganizowanej w Szczytnie.

O uszczelnieniu systemu kontroli jakości i bezpieczeństwa żywności w Polsce mówi się nie od wczoraj, ale dopiero konferencja w Wyższej Szkole Policji w Szczytnie, zorganizowana 20 maja br., stanowi pierwszą próbę całościowej oceny zjawiska fałszowania żywności oraz możliwości przeciwdziałania związanym z tym przestępstwom. W spotkaniu uczestniczyli  m.in. przedstawiciele świata nauki, organów ścigania, inspekcji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo żywności, Rady Gospodarki Żywnościowej, Ministerstwa Finansów, Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, Agencji Rynku Rolnego, Służby Celnej, a także przedstawiciele organizacji dbających o interesy przedsiębiorców oraz sami przedsiębiorcy.

Celem konferencji było wypracowanie propozycji i kierunków działania, które mogą doprowadzić do poprawy sytuacji w zakresie zwalczanie wszelkiego rodzaju patologii związanych z rynkiem żywnościowym.

W czym tkwi problem

Fałszowanie żywności w Polsce obejmuje wszystkie segmenty rynku żywnościowego. W największym stopniu dotyczy mięsa i jego przetworów, ale także produktów drobiarskich, przetwórstwa warzyw i owoców, wyrobów z mleka oraz napojów i alkoholi. Działalność przestępcza związana z podziemiem żywnościowym obejmuje fałszowanie zarówno żywności, jak i dokumentów, w tym wyników kontroli i certyfikatów jakości produkcji. Dotyczy także przekraczania lub świadomego zaniechania przez kontrolujących swoich obowiązków oraz łapownictwa, związanego z odstępowaniem od kontroli na etapie produkcji, dystrybucji lub sprzedaży. Z tymi sytuacjami nie radzi sobie obecny system kontroli jakości i bezpieczeństwa żywności.

Jak przyznali uczestnicy spotkania, system prawny w Polsce ma wiele punktów słabych. Głównym problemem jest rozproszenie instytucji kontrolnych, działających w różnych obszarach, oraz brak przepływu informacji między instytucjami. Jak stwierdził dr Wiesław Pływaczewski z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, sytuacja przypomina pole minowe, "trudno przewidzieć, gdzie i kiedy wybuchnie kolejna afera". – Na tle zorganizowanego podziemia przestępczego obecny model walki z fałszerstwami żywności jest anachroniczny i wymaga zdecydowanych działań naprawczych – stwierdził dr Pływaczewski.

Nowa strategia

Naukowcy przyznali, że konieczne jest opracowanie narodowej strategii przeciwdziałania patologiom zagrażającym legalnemu rynkowi produkcji żywności. W obecnej sytuacji najważniejszym posunięciem jest powołanie centralnej instytucji koordynującej istniejące inspekcje. Instytucja ta byłaby krajowym odpowiednikiem Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (działający w UE od 2002 r.). Zadaniem takiego centralnego urzędu byłaby koordynacja współpracy pomiędzy poszczególnymi resortami, służbami i inspekcjami, identyfikowanie zagrożeń w obrębie rynku żywności, inicjowanie zmian ustawodawczych, podejmowanie inicjatyw szkoleniowych oraz badań nad tzw. przestępczością żywnościową

Według dr. Pływaczewskiego należy zerwać z praktyką tzw. zapowiedzianych inspekcji, a krajowy urząd ds. bezpieczeństwa żywności powinien dysponować mobilnymi jednostkami o charakterze kontrolnym, prewencyjnym i represyjnym, które działają w służbach celnych.

Uczestnicy konferencji poparli zasadność organizacji tego typu spotkań oraz wskazywali konieczność kontynuowania rozmów i badań dotyczących  problematyki nielegalnego rynku żywności.

Prelegenci i tematy wystąpień

dr hab. Wiesław Pływaczewski, prof. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Rafał Płocki, Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie: „Rynek żywności w Polsce ‒ identyfikacja zagrożeń oraz propozycje przeciwdziałania patologiom”

prof. zw. dr hab. Stefan Lelental, Uniwersytet Łódzki: „Problematyka ochrony rynku żywności z perspektywy prawa karnego”

dr Jacek Leonkiewicz, prezes QUATTRO – Biuro Doradcze, Członek Rady Gospodarki Żywnościowej: „Kryzys przemysłu spożywczego; rola mediów w kształtowaniu opinii społecznej”

Bronisław Wesołowski, przewodniczący Rady Gospodarki Żywnościowej, prezes Stowarzyszenia Naukowo-Technicznego Inżynierów i Techników Przemysłu Spożywczego: „Anatomia powstawania zła – propozycje rozwiązań prawnych w zakresie rynku żywnościowego”

podkom. Michał Witkowski, Komenda Główna Policji: „Obszary działania Policji w zakresie zwalczania przestępczości przeciwko bezpieczeństwu żywności i żywienia”

dr Mariusz Róg, Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora: „Zarys systemu kontroli żywności w Polsce”

Dorota Bocheńska, dyrektor Biura Orzecznictwa, Legislacji i Laboratoriów, Główny Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych: „Fałszowanie żywności”

Dariusz Łomowski, zastępca Dyrektora Departamentu Inspekcji Handlowej, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta: „Inspekcja Handlowa jako organ urzędowej kontroli żywności”

Tadeusz Pasternak, Główny Inspektor Straży Leśnej: „Dziczyzna na polskim stole - czy wiemy skąd pochodzi?”

chor. SG Grzegorz Kowalski, Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie: „Zagrożenia związane z przewozem przez granicę żywności”

Krystyna Ziółkowska, Tomasz Ziółkowski, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski,CSK Food Enrichment Poland Sp. z o.o.:

„Prawne i zdrowotne aspekty fałszowania mleka i wyrobów mlecznych”

kom. dr Aleksandra Nowak, Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie: „Nielegalny rynek suplementów diety”

Maciej Duda, Szymon Buczyński, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski: „Przestępczość związana z żywnością z perspektywy white-collar crime”

Jerzy Akińcza, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski: „Fałszerstwo żywności. Globalność zjawiska”

źródło: PAP, Wyższa Szkoła Policji

zdjęcia: Tomasz Muraszko