Wszelkie materiały lub wyroby przeznaczone do bezpośredniego lub pośredniego kontaktu z żywnością, w tym materiały opakowaniowe i opakowania żywności, muszą spełniać określone wymagania.
Podobne artykuły
PFPŻ: VII Akademia FOOD-LEX – jakość i bezpieczeństwo żywnościCETA zagrozi żywności w PolsceSeminarium „Handel wewnątrzwspólnotowy a środowisko – opakowania produktów i związane z nimi obowiązki polskich przedsiębiorców”Podobnie jak w przypadku żywności, również w odniesieniu do opakowań obowiązuje zasada odpowiedzialności producenta za przestrzeganie istniejących przepisów w tym zakresie. Zasada ta dotyczy zarówno wytwórców opakowań, jak i producentów żywności.
Wspomniana odpowiedzialność oznacza, że producenci opakowań, a tym samym producenci żywności, muszą dysponować wynikami niezbędnych badań potrzebnych do wykazania zgodności materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością z istniejącymi regulacjami prawnymi. Zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. b) rozporządzenia (WE) nr 1935/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 października 2004 r. w sprawie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością (…) uwalnianie się substancji z materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością nie powinno powodować niedopuszczalnych zmian w składzie żywności.
Artykuł pochodzi z lipcowo-sierpniowego wydania magazynu Mistrz Branży
Zamów numery archiwalne w wersji PDF: prenumerata@MistrzBranzy.pl |
Opakowania produkowane są zgodnie z dobrą praktyką produkcyjną, tak aby w normalnych lub możliwych do przewidzenia warunkach użytkowania nie dochodziło do przenikania składników do żywności w ilościach, które mogłyby:
- stanowić zagrożenie dla zdrowia człowieka,
- powodować niemożliwe do przyjęcia zmiany w składzie żywności,
- powodować pogorszenie jej cech organoleptycznych.
Aby wykazać zgodność opakowań z wymaganiami przepisów, niezbędne jest wykonywanie badań na:
- migrację globalną,
- migrację specyficzną,
- ocenę sensoryczną.
Takie badania może zlecić również producent żywności.
Producent opakowań musi zagwarantować, że materiały i wyroby niewchodzące jeszcze w kontakt z żywnością będą zgodne z ustalonymi limitami, gdy będą miały kontakt z żywnością w najmniej korzystnych przewidywalnych warunkach.
Migracja globalna
Przez pojęcie migracji globalnej należy rozumieć łączną masę wszystkich substancji przenikających z materiału lub wyrobu, w określonych warunkach badania, do żywności lub płynu modelowego imitującego daną żywność. Dopuszczalny limit migracji globalnej składników uwalnianych z materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych do środków spożywczych wynosi 60 mg/kg środka spożywczego lub płynu modelowego imitującego żywność. W przypadku wyrobów będących pojemnikami, które mogą być napełniane, o pojemności nie mniejszej niż 500 ml i nie większej niż 10 l oraz arkuszy, folii i innych wyrobów, które nie mogą być napełniane lub dla których nie jest możliwe oszacowanie stosunku powierzchni do ilości żywności, jaka ma z nią kontakt, limit migracji globalnej wynosi 10 mg/dm2 powierzchni materiału lub wyrobu.
Limit migracji globalnej równy 10 mg na 1 dm2 oznacza, że dla opakowania w kształcie sześcianu zawierającego 1 kg żywności migracja wynosi 60 mg na kilogram żywności.
Płyn modelowy imitujący żywność oznacza środowisko badania imitujące żywność. Zachowanie takiego płynu modelowego stanowi imitację migracji z materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. W zależności od rodzaju żywności, która będzie miała kontakt z opakowaniem, do badania dobiera się odpowiedni płyn modelowy lub ich mieszaninę.
I. Płyny modelowe – skład i zastosowanie
Płyny modelowe to woda destylowana, 3% wodny roztwór kwasu octowego, 10% wodny roztwór etanolu oraz oliwa z oliwek lub izooktan. Jeżeli kontakt z opakowaniem będzie miała żywność o odczynie kwaśnym – w badaniu stosuje się kwas octowy, jeżeli żywność zawiera alkohol – roztwór etanolu, a w przypadku żywności zawierającej tłuszcz o odczynie kwaśnym – zarówno kwas octowy, jak i oliwę z oliwek (w praktyce stosuje się izooktan).
II. Metody symulacji kontaktu z żywnością
W zależności od formy materiału czy opakowania stosuje się różne metody symulacji kontaktu z żywnością.
Metodę przez całkowite zanurzenie stosuje się np. do zakrętek lub folii. Próbka jest cięta, jeśli to jest wymagane, i zanurzana w płynie modelowym. Do próbek płaskich lub folii stosuje się komorę pomiarową, wówczas kontakt z płynem modelowym jest jednostronny.
Metoda z zastosowaniem torebki polega na uformowaniu z próbki torebki o wymiarach 100 mm x 100 mm i napełnieniu jej płynem modelowym. Kubeczki do napojów, miseczki plastikowe bada się poprzez napełnienie wyrobu.
Głównymi parametrami, które należy kontrolować podczas badania migracji globalnej, są czas i temperatura.
Migracja specyficzna
Przez migrację specyficzną rozumiemy masę określonej substancji przenikającej z materiału lub wyrobu, w określonych warunkach badania, do żywności lub płynu modelowego imitującego daną żywność.
Limit migracji specyficznej jest to maksymalna dozwolona ilość substancji w żywności. Limit ten powinien gwarantować, że materiał przeznaczony do kontaktu z żywnością nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Wykaz substancji, których stosowanie jest dozwolone w procesie wytwarzania lub przetwarzania materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych, z uwzględnieniem dopuszczalnych limitów migracji, określony jest w rozporządzeniu Komisji (WE) Nr 10/2011 z dnia 14 stycznia 2011 r. w sprawie materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych przeznaczonych do kontaktu z żywnością. W odniesieniu do substancji, dla których w załączniku I nie określono limitów migracji specyficznej lub innych ograniczeń, stosuje się ogólny limit migracji specyficznej wynoszący 60 mg/kg.
Przykładowe związki oznaczane w migracji specyficznej to: formaldehyd [15 mg/kg], 1,3-butadien, octan winylu [12 mg/kg], chlorek winylidenu, glikol monoetylenowy i dietylenowy, kaprolaktam [15 mg/kg], kwas tereftalowy [7,5 mg/kg], heksametylenodiaminy, bisfenol A [0,6 mg/kg], melamina [30 mg/kg].
Badanie sensoryczne
W ocenie sensorycznej aparatem pomiarowym jest człowiek. Analiza sensoryczna jest pomiarem i oceną jakości za pomocą jednego lub kilku zmysłów człowieka, przy zachowaniu odpowiednich warunków oceny i wymagań względem przeprowadzających je osób, a także przy użyciu odpowiednich metod. Badania przekazywania smaku i zapachu przy bezpośrednim kontakcie przez materiał opakowaniowy czy też ocenę samych materiałów opakowaniowych przeznaczonych do kontaktu z żywnością wykonywane są w specjalistycznych laboratoriach sensorycznych. Są one prowadzone w oparciu o akredytowane metody, które dysponują odpowiednio zaprojektowaną pracownią sensoryczną oraz odpowiednio wykwalifikowanym i przeszkolonym zespołem oceniających.
Do oznaczania migracji globalnej i specyficznej materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych mają zastosowanie znormalizowane w UE metody zawarte w serii norm EN 1186 (migracja globalna) i EN 13130 (migracja specyficzna). W obu przypadkach część pierwsza tych norm zawiera wytyczne wyboru warunków i metod badań. Większość tych norm ma obecnie status Polskiej Normy (PN-EN). Ocena organoleptyczna materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością w Unii Europejskiej nie jest przeprowadzana jednolitą metodą. Dlatego zaleca się stosowanie metod krajowych. Badania organoleptyczne materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością wykonuje się najczęściej metodą sensoryczną przy zastosowaniu próby trójkątowej zgodnie z normą PN-87/O 79114 Oznaczanie przekazywania zapachu i smaku przy bezpośrednim kontakcie.
Wioletta Bogusz-Kaliś, specjalista ds. bezpieczeństwa żywności