Nazwa, pod którą środek spożywczy wprowadzany jest do obrotu, to podstawowy element oznakowania. Jej ustalenie to pierwsza rzecz, jaką powinien zrobić producent, opracowując etykietę.
Podobne artykuły
Jak deklarować alergeny? – dodatkowe wytyczne Komisji EuropejskiejObowiązek kontrolowania akryloamidu – wymóg nowych przepisów prawnychWartość odżywcza w pytaniach i odpowiedziachNazwa dotyczy zarówno produktów opakowanych, jak i żywności nieopakowanej. Nazwa zamieszczana jest na etykiecie, opakowaniu, w witrynie chłodniczej czy półce sklepowej lub w katalogu produktów. Przypisana jest do danego produktu i powinna być zgodna z wymaganiami prawa. Dotychczas, zgodnie z art. 47 Ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, funkcjonował zapis, że nazwa środka spożywczego powinna odpowiadać nazwie ustalonej dla danego rodzaju środków spożywczych w przepisach prawa żywnościowego, a w przypadku braku takich przepisów powinna być nazwą zwyczajową środka spożywczego lub składać się z opisu tego środka spożywczego lub sposobu jego użycia, tak aby umożliwić konsumentowi rozpoznanie rodzaju i właściwości środka spożywczego oraz odróżnienie go od innych produktów. Oznaczało to, że jeśli nie było oddzielnych przepisów regulujących nazewnictwo produktu w zależności od składu czy spełnienia wymagań jakościowych, można było stosować do wyboru nazwę zwyczajową lub nazwę opisową.
Od 13 grudnia 2014 r. inspektorzy Sanepidu, IJHARS, IH będą mogli rozliczać producentów żywności, czy ich wyroby pakowane i nieopakowane są znakowane według nowych zasad (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011). Przez najbliższe wydania „Mistrza Branży” będziemy porządkować podstawową wiedzę związaną ze znakowaniem. Zaczynamy od przeglądu wymagań prawnych dotyczących ustalania prawidłowej nazwy produktu spożywczego. |
Nowe przepisy prawne
Przepisy nowego Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności nieznacznie modyfikują wymagania co do ustalania nazwy produktu spożywczego.
Po raz pierwszy w akcie prawnym zostały zapisane definicje różnych rodzajów nazw:
• „nazwa przewidziana w przepisach” . oznacza nazwę środka spożywczego określoną w mających zastosowanie przepisach unijnych lub, w przypadku braku takich przepisów unijnych, nazwę przewidzianą w przepisach ustawowych, wykonawczych i administracyjnych mających zastosowanie w państwie członkowskim, w którym żywność ta jest sprzedawana konsumentowi finalnemu lub zakładom żywienia zbiorowego;
• „nazwa zwyczajowa” . oznacza nazwę, która jest akceptowana jako nazwa środka spożywczego przez konsumentów w państwie członkowskim, w którym żywność ta jest sprzedawana, bez potrzeby jej dalszego wyjaśniania;
• „nazwa opisowa” . oznacza nazwę zawierającą opis środka spożywczego, a w razie potrzeby również jego zastosowania, który jest wystarczająco jasny, aby umożliwić konsumentom poznanie rzeczywistego charakteru tego środka spożywczego i odróżnienie go od innych produktów, z którymi może zostać pomylony.
Kiedy można stosować nazwę opisową?
Tam, gdzie nie ma przepisów określających nazwę lub nie istnieje nazwa zwyczajowa, stosujemy nazwę opisową, np. „ciastka kruche z kremem o smaku kakaowym oblane czekoladą mleczną”. Zgodnie z wymaganiami opisanymi w art. 17 Rozporządzenia 1169/2011 nazwą środka spożywczego jest jego nazwa przewidziana w przepisach. W przypadku braku takiej nazwy używa się nazwy zwyczajowej, a jeśli taka nie istnieje lub nie jest stosowana, przedstawia się nazwę opisową tego środka spożywczego.
Brak jest rozporządzeń co do jakości handlowej, w tym nazewnictwa pieczywa oraz wyrobów piekarskich i cukierniczych – i tutaj zdarzają się problemy z ustalaniem właściwej nazwy. Dla przykładu – nazwy chleba: mały, okrągły, prezydencki, zakopiański, zdrówko, pasterski, nie dają informacji konsumentowi o jego rodzaju. Na pewno chleb czy bułka są nazwami powszechnie rozumianymi, jednak taka nazwa nie oddaje charakteru pieczywa i powinna być uzupełniona rodzajem użytej mąki (pszenne, żytnie, mieszane). Warto zwrócić uwagę na normy; mimo że produkcja zgodnie z normami nie jest obowiązkowa, można je stosować dobrowolnie i zaczerpnąć z nich definicje przy ustalaniu nazewnictwa produkowanych wyrobów.
Jako przykłady nazw zwyczajowych możemy wymienić: „herbatniki”, „krakersy”, „paluszki”, „ciastka kruche”, „bezy”. W sytuacjach tych nie ma potrzeby dalszego wyjaśniania nazwy.
Co oznacza określenie „nazwa handlowa”?
Bardzo często spotykamy w oznakowaniu nazwy, które nie wskazują konsumentowi, co to za produkt, np. Ciasto pysznotka, Amelia, Anusie toffi, Starletki, Duelki, Białe pyszności, Czekoladowa rozkosz i wiele, wiele innych. Nazwy te zazwyczaj są wyeksponowane w głównym polu widzenia opakowania. Czy takie nazwy mogą być stosowane?
Nazwa, pod którą produkt jest wprowadzany do obrotu, nie może być zastąpiona nazwą chronioną jako własność intelektualna, nazwą marki lub nazwą wymyśloną. Oznakowanie nie będzie kwestionowane wówczas, gdy zostanie użyta nazwa handlowa/wymyślona, pod warunkiem że będzie uzupełniona właściwą nazwą dla danej kategorii produktu. Nazwa handlowa może być na froncie opakowania, a nazwa właściwa dla danej kategorii produktu – w miejscu, w którym zamieszczone są pozostałe niezbędne informacje.
„Truskawkowy” czy „o smaku truskawkowym”? |
Nazwy w języku obcym
Oznakowanie produktu, który wprowadzany jest do obrotu na terenie Polski, powinno być przygotowane w języku polskim. Nie zabrania się jednak zamieszczania oznakowania w kilku językach. Odnośnie do nazwy dozwolone jest stosowanie nazwy produktów importowanych, pod którą ten produkt jest wprowadzany w innym kraju członkowskim. Gdyby jednak nazwa ta nie była rozumiana przez konsumentów lub nie oddawałaby charakteru produktu i mogłaby spowodować pomylenie go z innymi, powinna być uzupełniona innymi informacjami opisowymi, które znajdują się w pobliżu nazwy tego środka spożywczego. W sytuacji, gdy produkty importowane z innych krajów członkowskich wyraźnie różnią się od produktów wprowadzanych na nasz rynek – pod względem składu lub sposobu produkcji – nie może być użyta nazwa stosowana w kraju produkcji.
Informacje towarzyszące nazwie
W Załączniku VI Rozporządzenia 1169/2011 mamy wykaz informacji, jakie muszą towarzyszyć nazwie w określonych sytuacjach. Są to:
• określenia dotyczące procesów fizycznych, jakim został poddany produkt, np. „sproszkowany”, „ponownie zamrożony”, „liofilizowany”, „głęboko mrożony”, „zagęszczony”, „wędzony”;
• określenie „rozmrożone” w przypadku środków spożywczych, które zostały przed sprzedażą zamrożone, a które są sprzedawane rozmrożone;
• określenie „napromieniowany” lub „poddany promieniowaniu jonizującemu” – w przypadku środków spożywczych poddanych procesom promieniowania jonizującego;
• informacja o obecności substancji słodzących: „zawiera substancję(-e) słodzącą(-e)”;
• w przypadku gdy składniki, których normalnego stosowania lub naturalnej obecności oczekują konsumenci, zostały zastąpione innym składnikiem, oprócz wykazu składników podaje się jasne wskazanie, że ten składnik został użyty w ramach częściowego lub całkowitego zastąpienia.
Nazwy produktów tradycyjnych i regionalnych
Inną kwestią są nazwy zarejestrowane w Rejestrze gwarantowanych tradycyjnych specjalności, zgodnie z oddzielnymi przepisami prawnymi (Rozporządzeniem Rady (WE) 510/2006 z 20 marca 2006 r. lub Rozporządzeniem Rady (WE) nr 509/2006 z 20 marca 2006 r.), gdzie mamy wykaz zastrzeżonych nazw gwarantowanych tradycyjnych specjalności. Zgodnie z art. 17 Rozporządzenia Rady (WE) nr 509/2006 z 20 marca 2006 r. zarejestrowane nazwy są chronione przed wszelkimi działaniami mogącymi prowadzić do wprowadzenia w błąd konsumenta, w tym praktykami sugerującymi, że produkt rolny lub środek spożywczy jest gwarantowaną tradycyjną specjalnością uznaną przez Wspólnotę. Oznakowanie środka spożywczego poprzez umieszczanie na opakowaniu, etykiecie, obwolucie, ulotce, zawieszce, nazwy, która w jakikolwiek sposób sugeruje lub przypomina nazwę produktu zarejestrowanego, np. poprzez użycie wyrażeń „typu”, „rodzaju” itp., jest niezgodne z prawem.
Gdzie powinna być umiejscowiona nazwa?
Nie ma wymagania, że nazwa produktu musi być zamieszczona w głównym polu widzenia opakowania, czyli miejscu, które konsument najprawdopodobniej zobaczy przy pierwszym spojrzeniu na produkt w momencie zakupu. Mamy jednak wymóg, że w tym samym polu widzenia co nazwa produktu powinna być zamieszczona ilość netto produktu.
UWAGA! Do czasu obowiązku stosowania Rozporządzenia 1169/2011, czyli do 13 grudnia 2014 r., w tym samym polu widzenia powinna znajdować się jeszcze data minimalnej trwałości czy też termin przydatności do spożycia.
Ważna informacja na zakończenie
Jeśli w nazwie jest podkreślona obecność danego składnika, np.: „z żurawiną”, „z jabłkiem”, „ze słonecznikiem”, „3 ziarna”, „z kawałkami czekolady”, „orzechowe”, „z siemieniem lnianym” itp., wymagane jest podanie procentowej zawartości składnika przywołanego w nazwie.
O zasadach podawania procentowej zawartości danego składnika, wyjątkach oraz sposobie wyliczania napiszemy w następnym wydaniu drukowanego wydania Mistrza Branży (wrzesień 2014).
Wioletta Bogusz-Kaliś, specjalista ds. bezpieczeństwa żywności
Produkty z nazwami ustalonymi w przepisach prawnych |