Przeglądasz katalog form do produkcji pralin, figurek z czekolady, tabliczek czekoladowych, czekoladek w wymyślnych kształtach i kolorach, wyrobów czekoladowych projektowanych na zamówienie... To wszystko małe dzieła sztuki z czekolady.

Perfekcyjne kształty i dokładnie odwzorowane szczegóły czekoladowych wyrobów często nas zadziwiają i często wywołują pytanie: jak to się robi?

Mali rzemieślnicy, a także więksi producenci wyrobów czekoladowych mają do wyboru szeroką gamę gotowych form do pralin, tabliczek lub figur czekoladowych. Mogą pracować na gotowych, dostępnych dla każdego wzorach lub zdecydować się na własny, indywidualny i niepowtarzalny kształt. Obecnie nawet osoby, które hobbystycznie przygotowują praliny, mogą zaopatrzyć się w małe formy do ręcznego odlewania korpusów czekoladowych. W wielu sklepach internetowych można wybrać i zakupić interesujące wzory i kształty form do pralin lub figurek. Inaczej wygląda rzecz przy tworzeniu form na specjalne zamówienie, zwłaszcza w przypadku dużych producentów wyrobów czekoladowych.
Żeby powstała jedna forma do seryjnej produkcji pralin lub czekolady na zamówienie – o nietypowych kształtach – potrzebny jest zespół specjalistów i pasjonatów zajmujących się projektowaniem i wytwarzaniem specjalnych form.

Etapy produkcji form specjalnych
W procesie produkcji form na zamówienie muszą ściśle współpracować dwa działy: projektowy i techniczny, zarówno u wytwórcy form, jak i u producenta wyrobów czekoladowych.
W procesie produkcji form i ich projektowania należy rozróżnić dwa kierunki rozwoju dla jednej formy. Otóż jeden zespół specjalistów zajmuje się opracowaniem ogólnych wymiarów formy, jej dopasowaniem do działającej linii produkcyjnej oraz technologii, w jakiej dana forma będzie „pracować”. Ta część techniczna produkcji form jest równie ważna jak część projektowa wzorów, gdyż inne wymagania techniczne budowy formy będą opracowywane dla form do ręcznego wykonywania pralin, a inne dla form stosowanych w masowej produkcji na urządzeniach mechanicznych. Dodatkowo w przypadku skomplikowanych technologii produkcji opracowywane są specjalne wzmocnienia w szkielecie formy lub ramy wzmacniające formy z nalaną już do nich czekoladą. Zespół projektowy natomiast zajmuje się projektowaniem wzoru formy, detalami, jakie mają być widoczne na pralinie czy czekoladce, dlatego ściśle współpracuje z klientem lub menedżerem projektu w celu urealnienia wymyślonego designu i wykonania odpowiedniego wzorca formy. Do tej, z pozoru banalnej, fazy projektowania, która kojarzy się często tylko z rysunkiem, wykorzystuje się obecnie nowoczesne technologie komputerowego projektowania w skomplikowanych programach graficznych. Nowoczesne oprogramowania wspomagające tworzenie projektów form pozwalają precyzyjnie odwzorować każdy przygotowany przez grafika szkic.

 
Zespół działań koncepcyjnych
Wszystko zaczyna się od koncepcji. Niekiedy klienci przygotowują dokładne rysunki kształtu idealnych foremek, innym razem mają tylko ogólny pomysł lub zarys tego, co chcieliby uzyskać w odlewie czekoladowym. W takim przypadku zespół artystów i kreatywnych pracowników z działu rozwoju, zatrudnionych w firmach produkujących formy, pracuje nad przeistoczeniem pomysłu w realny, trójwymiarowy projekt. Najczęściej projekt formy powstaje w trójwymiarowym programie 3D-PDF lub w postaci trójwymiarowo animowanych zdjęć. Zabiegi te mają na celu ułatwienie klientowi wyobrażenia sobie projektu i jego wstępną akceptację. Etap ten jest znaczący dla całego procesu produkcyjnego, gdyż omawiane i poddawane ocenie są wszystkie szczegóły formy.

W procesie projektowania wzoru biorą udział również specjaliści z działu technicznego, którzy oceniają projekt pod względem technicznym, tj. możliwości wyprodukowania danej formy, a także możliwości produkcyjnych formy na urządzeniach klienta. Nie każdy detal czy pomysł udaje się urzeczywistnić. Mimo to produkcja form charakteryzuje się prawie nieograniczonymi możliwościami.

 
Na podstawie rysunków oraz trójwymiarowych prezentacji artyści przygotowują w pracowniach gipsowe modele figur lub pralin, które mają imitować wyroby czekoladowe, jakie mają powstać z projektowanych form. Zespół projektowy pracuje na tych modelach aż do chwili ostatecznej akceptacji projektu przez klienta. Następnie na podstawie gipsowego modelu powstaje kolejny model, wykonany z twardszego materiału, np. z żywicy epoksydowej. Jest on stosowany na kolejnym etapie produkcji formy i służy jako wzór dla frezarki kopiującej. Frezarka kopiuje wykonany model i wycina go w mosiądzu. W ten sposób powstaje tzw. stempel, który stanowi główny element wyposażenia narzędzia do produkcji formy. Stempel, inaczej „pozytyw”, stanowi rzeczywisty kształt, jaki będzie powstawać z czekolady.

Jeden lub kilka czy kilkanaście stempli (w zależności od wielkości projektu – im mniejszy ma być produkt, tym więcej stempli może być wykorzystywanych do produkcji formy) jest układanych w specjalnej, szczelnej ramie. Tak zbudowana rama jest następnie wypełniana materiałem, z którego ma być wykonana forma. Odbywa się to na specjalistycznych wtryskarkach pod dużym ciśnieniem. Najczęściej stosowanym materiałem do produkcji form jest poliwęglan. Jest to materiał odporny na ścierane i zarysowania, charakteryzuje się także dużą wytrzymałością na naprężenia i wyginanie.
W taki sposób powstaje forma z „negatywami”, które są odwzorowane na bazie stempli. Gotowa forma poddawana jest kontroli jakości według standardów oraz sprawdzana z zaleceniami zamawiającego. Po pozytywnej ocenie forma jest gotowa do użycia.

Zespół specjalistów z działu technicznego odpowiada za budowę całości ramy formy. Opracowywane są wszelkie wzmocnienia formy, z uwzględnieniem procesu technologicznego oraz zastosowanych technik napełniania i wyformowania pralin czy produktów z form.

mgr inż. Anna Sacharczuk