1 stycznia 2014 r. weszły nowe przepisy dotyczące opakowań i odpadów opakowaniowych. W życie wszła Ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, którą Sejm przyjął w czerwcu br. Co wprowadza nowy akt prawny?

Uwaga! Artykuł pochodzi z archiwalnego numeru Mistrza Branży (październik 2013), czyli sprzed wejścia ustawy.

Pierwsze pytanie, jakie wielu z nas zada przy okazji pojawienia się Ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, zabrzmi zapewne: „Po co ją uchwalono, skoro mieliśmy «stare» regulacje?”. Przyczyn tego działania jest kilka. Po pierwsze, ustawa ta ma uporządkować i poprawić efektywność systemu gospodarowania odpadami opakowaniowymi w Polsce. Niestety, dotychczasowe regulacje zupełnie się nie sprawdziły i mamy kłopoty z zagwarantowaniem osiągnięcia wymaganych unijną dyrektywą opakowaniową poziomów odzysku i recyklingu tych odpadów. Drugą przyczyną są wymagania prawne tzw. „notyfikacji” przepisów krajowych do Komisji Europejskiej (zgłaszane w celu wnoszenia uwag), czego nie dokonano przy tworzeniu starych ustaw (bo nie należeliśmy do UE). Ponadto docelowym efektem działania nowej ustawy ma być zapobieganie negatywnemu wpływowi opakowań i odpadów opakowaniowych na środowisko i ludzi, a przynajmniej jego zmniejszenie.

Obowiązek recyklingu i odzysku odpadów opakowaniowych
Ustawa zachowuje podstawowe, dotychczas obowiązujące zasady gospodarowania opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Dla branży piekarsko-cukierniczej najistotniejsze są obowiązki nakładane na podmioty pakujące produkty celem ich sprzedaży lub sprowadzające spoza granicy kraju półprodukty czy inne materiały w opakowaniach. Omawiane przepisy mówią, że w takim wypadku mamy do czynienia odpowiednio z podmiotami wprowadzającymi do obrotu (na rynek krajowy) produkty w opakowaniach lub dokonującymi ich importu, wewnątrzwspólnotowego nabycia¹.

Według nowej ustawy (tak jak to jest dziś) ww. producenci i sprzedawcy z branży piekarsko-cukierniczej są zobowiązani podjąć działania mające na celu prowadzenie zbiórki, a następnie docelowy odzysk odpadów opakowaniowych.
Ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi zachowuje obowiązek osiągnięcia przez wprowadzających produkty w opakowaniach odpowiednich docelowych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych. Wskazane w ustawie ich docelowe wartości w porównaniu z dzisiejszymi przepisami uległy podwyższeniu o 1%.

Obecnie do osiągniętego poziomu odzysku i recyklingu zalicza się wyłącznie odzysk i recykling odpadów opakowaniowych zebranych na terytorium kraju. Procesu odzysku lub recyklingu odpadów opakowaniowych nie musimy dokonywać osobiście. Wystarczy, że przekazujemy odpowiednie ilości odpadów opakowaniowych podmiotom posiadającym stosowne uprawnienia.

Masę odpadów opakowaniowych poddanych odzyskowi lub recyklingowi należy ustalać na podstawie odpowiednich dokumentów potwierdzających te procesy, wydawanych przez prowadzące je podmioty. W przypadku gdy odzysk lub recykling prowadzony jest osobiście przez przedsiębiorcę wprowadzającego produkty w opakowaniach, źródłem informacji nt. ww. odzysku i recyklingu jest prowadzona przez niego ewidencja odpadów.

Według nowej ustawy poziom odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych w danym roku kalendarzowym stanowi wyrażona w procentach wartość ilorazu masy odpadów opakowaniowych, poddanych odpowiednio odzyskowi lub recyklingowi w tym roku, oraz masy wprowadzonych do obrotu opakowań w poprzednim roku kalendarzowym. Przedsiębiorca (w tym z branży piekarsko-cukierniczej) wprowadzający produkty w opakowaniach będzie musiał prowadzić (jak obecnie) odpowiednią ewidencję, obejmującą informacje o masie wprowadzonych wraz z produktami opakowań. Dokumenty tej ewidencji należy przechowywać przez 5 lat (licząc od końca roku kalendarzowego, którego dotyczą te informacje).

Organizacje odzysku opakowań
Zebranie odpowiedniej ilości odpadów opakowaniowych, a następnie ich przekazanie do odzysku lub recyklingu właściwej firmie, może stanowić problem dla podmiotu prowadzącego zupełnie inny rodzaj podstawowej działalności. Mając to na względzie, zgodnie z nową ustawą (jak wg starych przepisów), obowiązki te możemy powierzyć organizacji odzysku, istniejącej obecnie w celu realizacji obowiązków przedsiębiorców z zakresu odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych, określanej teraz mianem „organizacji odzysku opakowań”. Umowy zawarte z tymi organizacjami odzysku zachowają ważność na okres, na jaki zostały zawarte.

Opłata produktowa
Skutkiem niedopełnienia przez przedsiębiorcę (lub organizację odzysku opakowań) wymagań w zakresie osiągnięcia w danym roku kalendarzowym odpowiedniego poziomu odzysku i recyklingu w dalszym ciągu konieczne jest ponoszenie przez niego stosownej opłaty, tzw. „opłaty produktowej”. Zasady jej obliczania opisuje załącznik nr 2 do nowej ustawy. Skróceniu ulegnie termin jej wnoszenia ? będzie to 15 marca (roku następnego po roku, którego dotyczy), a nie, jak obecnie, do 31 marca. W dalszym ciągu będzie się ją wnosić do właściwego marszałka województwa.
Nowość stanowi zasada, zgodnie z którą, gdy podmiot nie wniósł opłaty produktowej, a następnie nie zareagował na decyzję marszałka województwa, ustalającą z urzędu jej wysokość, ponosić on będzie (poza należna opłatą) tzw. dodatkową opłatę produktową. Jej wysokość wyniesie 50% niewniesionej kwoty.

Mówiąc o opłacie produktowej, należy zaznaczyć, że nowe zasady sprawozdawczości jej dotyczącej zawiera nie Ustawa 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, ale Ustawa z dnia 14 stycznia 2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2013 r. poz. 21). Ustawa ta przewiduje składanie marszałkowi województwa rocznego sprawozdania o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami z nich powstającymi. Powinny one być składane do 15 marca i dotyczyć poprzedniego roku kalendarzowego.
Według przepisów powyższa forma sprawozdań będzie obowiązywać dopiero w 2016 roku i w latach następnych. Do tego czasu należy stosować stare zasady sprawozdawczości.

Rejestr dotyczący wprowadzających produkty w opakowaniach
Jak to już zaznaczyłem, wymagania wynikające z Ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi są powiązane z wymaganiami wynikającymi z Ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach. Dotyczy to, poza obowiązkami sprawozdawczymi, także konieczności dokonania przez wprowadzających na terytorium kraju produkty w opakowaniach wpisu do specjalnego rejestru („rejestru podmiotów wprowadzających produkty, produkty w opakowaniach i gospodarujących odpadami”). Wniosek o taki wpis będą musieli także składać także eksporterzy i osoby dokonujące wewnątrzwspólnotowej dostawy produktów w opakowaniach.

Rejestr prowadzony będzie przez poszczególnych marszałków województw w systemie teleinformatycznym. Musi on zostać utworzony najpóźniej do 24 stycznia 2016 r. Wpis dokonywany będzie poprzez wypełnienie elektronicznego formularza rejestrowego. Będzie mu towarzyszyło nadanie numeru rejestrowego. W przypadku wpisu dokonywanego przez wprowadzających na terytorium kraju produkty w opakowaniach wymagał on będzie wnoszenia tzw. opłaty rejestrowej i opłaty rocznej, uiszczanej na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego.

Mając na względzie czas, który otrzymali marszałkowie województw (zgodnie z Ustawą o odpadach) na stworzenie wspomnianego wyżej rejestru, wprowadzono przepisy dotyczące zastępczych zgłoszeń podmiotów, których dotyczą obowiązki z zakresu postępowania z opakowaniami. Zawiadomienie do marszałka będzie musiał złożyć (po 1 stycznia 2014 r.) między innymi przedsiębiorca rozpoczynający działalność polegającą na wytwarzaniu, imporcie lub wewnątrzwspólnotowym nabyciu produktów w opakowaniach. Brak dokonania takiego zgłoszenia oraz nieprzekazanie informacji o zmianie danych w nim zawartych zagrożone są karą grzywny.

 Inne ustalenia ustawy
Ważną zmianę stanowią regulacje dotyczące sytuacji, w których podmiot nie podlega obowiązkom z zakresu wnoszenia opłaty produktowej. Dziś, jeżeli kwota obliczonej opłaty produktowej nie przekracza 50 zł, nie musimy jej wnosić. W przyszłości przepisów dotyczących opłaty produktowej nie będzie się stosować do przedsiębiorców, którzy w danym roku kalendarzowym wprowadzili do obrotu produkty w opakowaniach o łącznej masie opakowań nieprzekraczającej 1 Mg. Niestety, z tego ułatwienia wynika nowa biurokratyczna uciążliwość. Powyższe zwolnienie stanowi bowiem – w myśl nowej ustawy i przepisów unijnych – pomoc publiczną de minimis, która wymaga składania do marszałka województwa w terminie do 15 marca każdego roku stosownych zaświadczeń (lub oświadczeń) oraz informacji o pomocy publicznej.

Nowość stanowi możliwość nakładania administracyjnych kar pieniężnych z tytułu naruszania przepisów dotyczących opakowań i odpadów opakowaniowych. Ich wysokość będzie mogła wynosić – odpowiednio do skali, rodzaju naruszenia i podmiotu, który tego dokonał – od 5000 zł aż do 500 000 zł. Kary te wymierzać będą w drodze decyzji administracyjnej odpowiednio właściwy wojewódzki inspektor ochrony środowiska lub wojewódzki inspektor inspekcji handlowej.
Należy też zwrócić uwagę na obowiązek prowadzenia publicznych kampanii edukacyjnych przez wprowadzających produkty w opakowaniach, przy czym obowiązek ten można scedować na organizacje odzysku. W przypadku prowadzenia takich kampanii samodzielnie należy na nie przeznaczyć łącznie co najmniej 2% wartości netto opakowań wprowadzonych do obrotu w poprzednim roku kalendarzowym. Ewentualnie (zamiennie) kwotę w tej wysokości przekazać trzeba będzie na rachunek Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Okres przejściowy
Nowa Ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi wchodzi w życie dopiero od 1 stycznia 2014 r., zatem do końca tego roku z opakowaniami i odpadami opakowaniowymi należy postępować według starych zasad. Za okres do dnia 31 grudnia 2013 r. do ponoszenia opłaty produktowej (z tytułu nieosiągnięcia wymaganego odzysku lub recyklingu odpadów opakowaniowych) oraz obowiązków sprawozdawczych, w tym sprawozdania o opłacie produktowej, stosujemy stare przepisy.

Jak widać, nieodwołalnie musimy oswoić się z myślą o zmianach zasad postępowania z opakowaniami. Dysponując odrobiną czasu, do momentu wejścia w życie nowej ustawy spróbujmy ją lepiej poznać, pytajmy, gdy nie rozumiemy jej znaczenia. W szczególności nasze pytania kierujmy do ekspertów, organizacji odzysku opakowań oraz urzędów marszałkowskich.

mgr Mariusz Dyka

¹ Wprowadzającym produkty w opakowaniach (m.in.) jest podmiot, który: wprowadza do obrotu wytworzone i pakowane przez siebie produkty; wprowadza do obrotu produkty w opakowaniach pod własnym znakiem towarowym lub nazwiskiem, imieniem, nazwą, wytworzone przez innego przedsiębiorcę; pakuje produkty wytworzone przez innego przedsiębiorcę i wprowadza je do obrotu; prowadzi jednostkę lub jednostki handlu detalicznego o powierzchni handlowej powyżej 500 m2 i sprzedaje produkty pakowane w tych jednostkach; prowadzi więcej niż jedną jednostkę handlu detalicznego o łącznej powierzchni handlowej powyżej 5000 m2 i sprzedaje produkty pakowane w tych jednostkach.