Odpowiedzialny społecznie biznes to nie mrzonki o dobroczynności czy sposób na zrekompensowa­nie szkód wyrządzonych społeczeństwu. Etyczna przedsiębiorczość kryje się pod różnymi, mniej lub bardziej kompleksowymi działaniami.

Czasem jest to produkcja zwracająca uwagę na stosowane składniki, troska o środowisko, a także odpowiednie traktowanie pracowników. Czasem są to całe przedsiębiorstwa budowane z myślą nie tylko o zysku, ale i służeniu lokalnym społecznościom.

Nazwiska brytyjskich pionierów, bez których trudno wyobrazić sobie współczesną historię sło­dyczy, takie jak: Cadbury, Terry, Rown­tree, Fry, oprócz branży łączyło wyznanie. Wszyscy należeli do Towarzystwa Przy­jaciół, członków którego popularnie na­zywano Kwakrami. Poglądy tego odłamu protestantyzmu, odrzucającego hierarchię i dogmaty, zamykały wiele drzwi w angli­kańskiej Wielkiej Brytanii. To zmuszało Kwakrów do poszukiwania własnych nisz, które zmieniali w duchu równouprawnienia kobiet i mężczyzn oraz poszanowania dla mniejszości. XIX-wieczne modelowe wio­ski pracownicze, jak np. założona przez rodzinę Cadbury Bournville (dziś część Bir­mingham), odznaczały się dobrymi warun­kami socjalnymi, troską o zdrowie pracow­ników, włączając wysokiej klasy opiekę medyczną i wiele możliwości uprawiania sportu. Kapitalistyczne sukcesy z osią­gnięciami natury społecznej łączyli też przedwojenni Wedlowie, fundując żłobki i przedszkola, nowoczesny gabinet sto­matologiczny, prowadząc akcję dożywia­nia pracowników firmy w czasie kryzysu lub udzielając umarzanych w części po­życzek.

Troskę o godność pracowników znajdujemy w „Doktrynie Jakości”, publi­kacji prof. Andrzeja Bliklego, napisanej z myślą o firmach rodzinnych. Dostępna nieodpłatnie na stronie internetowej www.moznainaczej.com.pl książka skupia się na sprawnym działaniu, nie zapominając przy tym o wartościach. Profesor Blikle kwestionuje motyw zysku jako jedyny cel przedsiębiorstwa, jako że musi ono dbać nie tylko o zadowolenie właścicieli, ale i pozostałych interesariuszy, tj. pracow­ników, klientów, dostawców itd.

Etyczna receptura
Nie można mówić o etyce, zapominając o przestrzeganiu prawa i odpowiednich re­ceptur. Wciąż spotykamy przypadki barwie­nia chleba krytykowanym karmelem amo­niakalnym i amoniakalno-siarczynowym, nieprawidłowego oznakowania produktów spożywczych czy wykorzystywania w pro­dukcji przeterminowanych składników. Nie sposób przecenić potencjalnej roli piekarzy i cukierników w kreowaniu pożytecznych nawyków żywieniowych. Przy produktach często spożywanych dla konsumenta wy­jątkowo ważna staje się czysta etykieta i wpływ na zdrowie.

Cukiernia Geerta Vercruysse w belgijskim Kortrijk z uwagą wybiera smaczne i etycz­ne składniki, wierząc, że szczęście można odnaleźć, dając innym więcej. W gana­szach odnajdziemy wyłącznie czekolady produkowane od ziarna kakao bez pół­produktów, na dodatek tylko od dostaw­ców, którzy swoje kakao kupują bezpo­średnio od plantatorów. Na warsztatach Geerta można poznać zasady angażują­cej wszystkie zmysły degustacji czekolady i czekoladek.

Powstają piekarnie kierujące swoją ofer­tę do diabetyków czy wegetarian, ogra­niczające ilość rafinowanego cukru w re­cepturach bądź zastępujące go np. stewią. Sukces mogą dziś odnieść producenci sku­pieni na spełnianiu specyficznych wymagań klientów, będących na konkretnej diecie czy o pewnych oczekiwaniach żywienio­wych. Słodycze bez cukru czy bez glutenu mogą stanowić o przewadze konkurencyj­nej wobec innych zakładów.

Wybór lokalnych składników to oszczęd­ność na kosztach transportu, a przy tym sposób wspierania okolicznych dostawców. Ręczna produkcja, tradycja, lokalne skład­niki dumnie wymienione na stronie interne­towej, a jeśli trzeba . dowóz na rowerze. To tylko niektóre sposoby na wyróżnienie się na rynku.

Renesans zdaje się dziś przeżywać pieczy­wo na zakwasie, z najkrótszą listą skład­ników. Gdy w pobliżu brak odpowiedniej piekarni, wiele osób bierze sprawę w swo­je ręce. W Internecie odnajdziemy nawet Zakwasową Mapę Polski (tutaj), gdzie dzięki pro­jektowi prowadzonemu przez trzy blogerki kulinarne dowiemy się, od kogo najbliżej otrzymamy porcję zakwasu chlebowego w zamian za dobre słowo, uśmiech czy zdjęcie upieczonego chleba.

Piekarnie na zielono
Gdańska Bio-piekarnia Ziarno postawiła na wytwarzane tradycyjnymi metodami produkty ekologiczne, głównie pełnoziar­niste pieczywo z mąk żytnich, pszennych, ale również orkiszowych, kukurydzianych czy kasztanowych. Unika się tu polepsza­czy, sztucznych barwników i konserwan­tów. Produkty piekarni znajdziemy w sieci trójmiejskich sklepów.

Birdbath Green Bakery w Nowym Jor­ku zdaje się być jednym z najbardziej przyjaznych środowisku przedsiębiorstw spożywczych. Sprzęt elektryczny w tej niedużej sieci napędzany jest w całości siłą wiatru. Wykorzystuje się lokalne, or­ganiczne produkty z pobliskiego targu. Do poszczególnych lokali produkty tra­fiają rikszami z głównej kuchni, aby zmi­nimalizować „ślad węglowy” firmy (któ­rego bardzo dużą część generuje branża spożywcza). Z tego samego powodu nie kupimy tu butelkowanej wody. Do wystro­ju posłużyły starocie, sprzęt z recyklingu, to, co udało się znaleźć bądź zbudować z ekologicznych materiałów, testując przy tym nowe technologie. Ciekawostką jest zniżka dla każdego klienta, który przyje­dzie do piekarni na rowerze, deskorolce lub hybrydowym samochodem.

Zakłady świadome społecznie
Dolci Liberta (z wł. „słodka wolność”) to pra­cownia produkująca dziennie 700 kg czekola­dek i 300 kg innych wyrobów cukierniczych. Znajduje się ona... w więzieniu w Busta Arsi­zio na północy Włoch. Zatrudnienie znalazło tam 40 osadzonych oraz kilku pracowników z zewnątrz. Efektem pracy więźniów, prze­szkolonych przez mistrzów cukierniczych, są m.in. trufle, kremy czekoladowe, różnego rodzaju ciasteczka, babeczki czy klasyczne babki panettone, jak również szereg pro­duktów tworzonych na zamówienie. Słod­kości można zamówić w sklepie interneto­wym oraz kilkunastu butikach i cukierniach na terenie Włoch. Firma wystawia się też na dużych czekoladowych targach, jak Eu­rochocolate w Pwwerugii. Dzięki oryginal­nemu pomysłowi więźniowie tworzą war­tość dla lokalnej społeczności i skutecznie uczą się zawodu, co pozwala im z nadzieją patrzeć w przyszłość.

Piekarnia Better Health we wschodnim Lon­dynie jest z kolei sposobem na integrację osób z problemami psychicznymi, zatrud­nionych do wypieku tradycyjnego chleba. Roczny staż w piekarni staje się równocze­śnie przydatnym zawodowo szkoleniem, jak i procesem terapeutycznym. Zakwas i chleb trafiają do klientów hurtowych oraz sprze­dawane są z sukcesem na lokalnym rynku. Wypieków spróbować można na miejscu, w niedużej kawiarni. O sukcesie przed­sięwzięcia świadczy umieszczenie Better Health wśród pięciu najlepszych londyń­skich piekarni w rankingu jednego z pre­stiżowych dzienników.

Chleb od kilkunastu lat jednoczy ludzi wkół Piekarni świętego Jana w kanadyj­skim Toronto. Tam udało się stworzyć społeczność otwartą na ludzi niepełno­sprawnych, uzależnionych, bezdomnych, na zasiłkach, zmagających się z chorobą psychiczną czy też np. osoby, które wła­śnie wyemigrowały do Kanady i jeszcze szukają swojego miejsca. Chleb wypieka się z organicznych składników, z wyko­rzystaniem dwustuletnich francuskich re­ceptur. Choć na początku nie było łatwo, dziś piekarnia jest ekonomicznie samo­wystarczalna.

Również w Polsce możemy spotkać przed­siębiorstwa działające w nurcie ekono­mii społecznej. Z inicjatywy weteranów II wojny światowej w 1954 r. powstała Cukiernicza Spółdzielnia Inwalidów „Sło­wianka” w Szczecinku. Specjalnością fir­my są słodycze na bazie karmelu oraz herbatniki. Oprócz zakładów produkcyj­nych wybudowano dwa obiekty medycz­no-rehabilitacyjne z myślą o prawidło­wym rozwoju pracowników. Produkty „Słowianki” znajdziemy w dużych sieciach sklepów, są także eksportowane do in­nych krajów Europy, Bliskiego Wschodu, Afryki i Azji.
Czekamy na kolejne przykłady pokazujące nowe, etyczne modele słodkiego biznesu łączące generowanie zysku z czynieniem świata lepszym miejscem.

Piotr Krzciuk, SekretyCzekolady.pl