Składniki alergenne w danym rodzaju żywności stanowią kryterium wyboru dla pewnych grup konsumentów, szczególnie tych cierpiących na alergie lub nietolerancje pokarmowe. Zmieniające się przepisy prawa żywnościowego mają na celu ochronę konsumentów i zapewnienie im właściwej informacji o kupowanej żywności.

Nowe Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (…) wprowadza szereg zmian w znakowaniu żywności. Jedną z ważniejszych są przepisy dotyczące przekazywania informacji o alergenach w przypadku żywności niepakowanej. Rozporządzenie wprowadza również zmiany co do przedstawiania alergenów na etykietach produktów spożywczych.

Prawidłowa informacja o alergenach na żywności opakowanej
Aktualnie kwestie związane ze sposobem zapisu alergenów na etykietach reguluje Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 lipca 2007 r. w sprawie znakowania środków spożywczych z późn. zm. W załączniku nr 1 wymieniona jest lista składników uznanych za alergenne, która jest identyczna z listą europejską zawartą w Rozporządzeniu 1169/2011.
Aby produkt był właściwie oznakowany, w wykazie składników danego produktu należy podać nazwę każdego składnika alergennego oraz składnika pochodzącego ze składnika alergennego wykorzystywanego do produkcji i obecnego w gotowym produkcie, nawet jeśli jego forma uległa zmianie. Zatem sformułowanie zawarte pod wykazem składników, że „produkt zawiera alergeny: gluten, mleko, soję”, jest informacją niepoprawną. Alergeny mają być wymienione w wykazie składników. Są produkty, na których nie jest wymagane podawanie składu; wówczas na etykiecie należy wymienić alergeny w oddzielnym sformułowaniu. Zawsze należy odnosić się do nazwy składnika, która jest podana w wykazie alergenów, np. „mąka pszenna”, a nie „mąka (zawiera gluten)”. Nie ma obowiązku pisania przy takim składniku słowa „alergen”. Należy też brać pod uwagę substancje dodatkowe, substancje pomagające przetwarzaniu, nośniki substancji dodatkowych czy aromatów. Przykład: „emulgator: lecytyna sojowa” zamiast „emulgator: E 322”. W przypadku aromatów należy informować o alergenach, np. że zawierają laktozę z mleka lub mąkę pszenną, albo olej arachidowy, który może być nośnikiem.

 
Przepisy te nie mają zastosowania, jeżeli nazwa danego produktu wyraźnie odnosi się do danego składnika, np. otręby pszenne, płatki jęczmienne, ale kasza manna czy kasza kuskus już nie; należałoby dodać lub oddzielnie zapisać pod nazwą, że są one produkowane z pszenicy.

Kwestią nieuregulowaną w przepisach pozostaje zamieszczanie dodatkowych sformułowań mówiących, że dany produkt może zawierać jeden lub kilka alergenów, które mogłyby przedostać się do danego produktu, np. na skutek zanieczyszczeń krzyżowych. Teoretycznie producent powinien panować nad procesem produkcyjnym, ale w praktyce wygląda to bardzo różnie. Z jednej strony takie informacje zawężają grono odbiorców danej żywności, a z drugiej chronią producentów przed ewentualnymi roszczeniami ze strony konsumentów, u których wystąpiła reakcja alergiczna po spożyciu.

 
Co zmienia Rozporządzenie 1169/2011?
Nowe rozporządzenie UE wprowadza też nowe uregulowania w kwestii zapisu składników alergennych. Otóż nazwa substancji lub produktu wymienionego w załączniku II, czyli składnika alergennego na etykiecie, ma być podkreślona za pomocą pisma wyraźnie odróżniającego ją od reszty wykazu składników, np. za pomocą czcionki, stylu lub koloru tła. W przypadku braku wykazu składników oznaczanie alergenów ma obejmować słowo „zawiera”, po którym podana będzie nazwa substancji lub produktu wymienionego w załączniku II.
W przypadku gdy kilka składników lub substancji pomocniczych w przetwórstwie pochodzi od jednego składnika alergennego, w znakowaniu ma to być sprecyzowane w odniesieniu do każdego takiego składnika, np. białka mleka, serwatka z mleka, aromat (zawiera mleko).

Informacja o alergenach na produktach sprzedawanych luzem, bez opakowań
Aktualnie przepisy prawa wymagają podawania składników alergennych na etykietach produktów spożywczych. Jednak już wkrótce każdy rodzaj pieczywa, nawet tego sprzedawanego luzem, bez opakowania, będzie musiał być opatrzony informacją o znajdujących się w nim składnikach alergennych. Wymóg ten został ustalony w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (…). Odnośnie do podawania pozostałych informacji, zależy to od państw członkowskich, czy ustalą takie wymagania.

Obecnie, zgodnie z § 31 krajowego Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 lipca 2007 r. w sprawie znakowania środków spożywczych, w punktach sprzedaży pieczywa bez opakowań przy określonym rodzaju pieczywa należy podać:
• nazwę pieczywa,
• dane producenta lub wprowadzającego do obrotu,
• masę jednostkową,
• informację „pieczywo produkowane z ciasta głęboko mrożonego”, w przypadku użycia takiego ciasta do produkcji pieczywa,
• wykaz składników,
• datę minimalnej trwałości w przypadku pieczywa, przy którego produkcji użyto dozwolonych substancji dodatkowych przedłużających świeżość.

Obowiązek stosowania zapisów Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (…) będzie od 13 grudnia 2014 r.
Rozporządzenie nie precyzuje dokładnie, w jaki sposób podkreślać obecność alergenów na etykiecie oraz jak producenci mają wykonać narzucony obowiązek przekazywania informacji o składnikach mogących powodować alergie lub reakcje nietolerancji w przypadku żywności nieopanowanej. W tym roku mają ukazać się dodatkowe akty prawne precyzujące nowe wymagania odnośnie do informowania o alergenach.   

 Wioletta Bogusz-Kaliś

Przeczytaj inne artykuły dot. znakowania