Dane IJHARS nie podlegają kwestii: piekarze wciąż są na bakier ze znakowaniem pieczywa. Nie dziwi więc zapowiedź, że w tym roku kontrole będą skupiać się właśnie na etykietach. Które punkty etykiety są piętą achillesową polskich piekarzy?

W porównaniu z przyszłymi unijnymi wymaganiami dotyczącymi znakowania żywności obecne przepisy to bułka z masłem, a jednak wielu piekarzom niejednokrotnie powinęła się noga na etykiecie. W zasadzie kontrole produktów bez opakowań, czy to chleba, czy też pieczywa półcukierniczego, ograniczają się do sprawdzenia poprawności nazwy w odniesieniu do zastosowanych składników, a mimo to inspektorzy wciąż znajdują błędy, czyli podstawy do nałożenia kary.

Postanowiliśmy sprawdzić błędy, które nie uchodzą uwadze kontrolerów, i przy okazji je wyjaśnić. Żeby nie być gołosłownym, przytoczyliśmy wyniki kontroli Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, dostępne na stronie www.ijhar-s.gov.pl.

Etykieta wprowadzająca w błąd (pieczywo nieopakowane)

1. Nazwa „rogal maślany” sugeruje, że w skład produktu wchodzi masło. Masło ma swoją definicję (patrz: załącznik XV Rozporządzenia Komisji 1234/2007) i tylko surowiec zgodny z tą definicją może być podkreślany w nazwie danego produktu oraz podany w składzie jako masło. Jeżeli w rzeczywistości do produkcji rogala użyto oleju i innego tłuszczu, ale zastosowano nazwę „rogal maślany”, to takie działania uznane są za wprowadzanie konsumenta w błąd (art. 46 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia).

2. Nazwa „jagodzianka” sugeruje, że w skład tego wyrobu wchodzą jagody. Jeżeli faktycznie do produkcji dodano nadzienie o smaku jagodowym, w skład którego nie wchodziły jagody, a smak jagodowy zawdzięcza użyciu właściwego aromatu, to takie działanie jest również wprowadzaniem konsumenta w błąd.

3. Nazwa „strucla makowa” zobowiązuje do podania procentowej zawartości składnika przywołanego w nazwie, czyli maku. Nieprawidłowa jest zatem informacja o procentowej zawartości nadzienia makowego (masy makowej).

Błędy w znakowaniu pieczywa opakowanego

1. Brak jakiegokolwiek oznakowania – wszystkie środki spożywcze wprowadzane do obrotu muszą być oznakowane (zgodnie z ustawą o bezpieczeństwie żywności i żywienia art. 45.1).

2. Podanie nazwy i rodzaju pieczywa w sposób, który nie informuje precyzyjnie konsumenta o rodzaju środka spożywczego i nie umożliwia odróżnienie go od podobnych środków spożywczych.
Podawanie samej nazwy fantazyjnej dla pieczywa nie jest dozwolone. Nazwa fantazyjna/handlowa może być użyta pod warunkiem, że zostanie dodatkowo podana informacja o rodzaju pieczywa. Dla pieczywa, które jest produkowane zgodnie z Polską Normą, należy zastosować odpowiednie nazewnictwo w zależności od składu surowcowego, np. chleb mieszany jasny, chleb żytni pytlowy. Dla pieczywa produkowanego zgodnie ze specyfikacją należy wskazać, jaki jest to rodzaj pieczywa, np. pieczywo żytnie, żytnio-pszenne, pszenno-żytnie, w zależności od rodzaju użytych surowców.

Ważne!
Nazwa środka spożywczego powinna odpowiadać nazwie ustalonej dla danego rodzaju środków spożywczych, a w przypadku braku takich przepisów powinna być nazwą zwyczajową lub składać się z opisu tego środka pożywczego, tak aby umożliwić konsumentowi rozpoznanie rodzaju i właściwości środka spożywczego i odróżnienie go od innych produktów.

3. Brak składu – informacje dotyczące składników wchodzących w skład środka spożywczego to jedna z obowiązkowych informacji, zgodnie z § 2.1 rozporządzenia w sprawie znakowania środków spożywczych oraz art. 9 rozporządzenia PEiR nr 1169/2011.

4. Niewłaściwe sformułowanie poprzedzające wykaz składników – nie  powinno używać się takich sformułowań, jak: „surowce” czy „skład surowcowy”. Wykaz składników należy poprzedzać nagłówkiem zawierającym wraz „składniki” albo „skład”.

Ważne!
W wykazie powinny być wymienione wszystkie składniki pieczywa, zgodnie z malejącą kolejnością ich udziału.
Składniki złożone powinny być rozpisane.
Jeśli składniki są przywołane w nazwie lub grafice, trzeba podać ich procentową zawartość. Niepodanie wszystkich składników może być uznane za zafałszowanie produktu.

5. Niewłaściwe podanie daty minimalnej trwałości lub terminu przydatności do spożycia. W przypadku środków spożywczych, które z mikrobiologicznego punktu widzenia szybko się psują i z tego względu już po krótkim czasie mogą stanowić bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, podaje się termin przydatności do spożycia (dd.mm. oraz rr) i poprzedza się sformułowaniem „Należy spożyć do...”. W pozostałych przypadkach podaje się datę minimalnej trwałości i poprzedza ją sformułowaniem „Najlepiej spożyć przed …” – gdy data zawiera oznaczenie dnia dd.mm.rr lub dd.mm lub „Najlepiej spożyć przed końcem …” w innych przypadkach, tj. mm.rr lub rr. W przypadkach gdy jest podany termin przydatności do spożycia – niezbędne jest określenie warunków przechowywania.

6. Niewłaściwe podanie danych identyfikujących producenta. Należy podawać dane identyfikujące: osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, która produkuje lub paczkuje środki spożywcze lub wprowadza środki spożywcze do obrotu.

Ważne!
Firma podaje nazwę oraz formę prawną i adres. Osoba fizyczna podaje imię i nazwisko, nazwę firmy, pod którą wykonywana jest działalność, oraz adres. Dane te powinny pokrywać się z wpisem do ewidencji działalności gospodarczej.

7. Zawartość netto poprzedzona wyrażeniem „masa” – zawartość netto podaje się w  jednostkach masy lub objętości w zależności od konsystencji, w jakiej występuje produkt.

 Ważne!
Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie oznakowań towarów paczkowanych znakowanie ilości nominalnej towaru paczkowanego może być poprzedzone (ale nie musi) dodatkowym napisem, tj.: „objętość netto”, „masa netto” lub „zawartość netto”. Określenia: masa, waga, gwarantowana waga są błędne.

8. Niepodanie numeru partii – nie wszystkie produkty należy znakować numerem partii produkcyjnej, np. gdy podana jest data minimalnej trwałości, która zawiera datę dzienną i jest to wystarczające do identyfikacji patii produkcyjnej.

Kierunki zmian w znakowaniu za 3 lata

Przypadek I: pieczywo bez opakowania
Kwestia oznakowania pieczywa nieopakowanego nie jest sprawą skomplikowaną; w miejscu jego sprzedaży należy podać – poza nazwą pieczywa – dane producenta oraz masę jednostkową (np. w formie wywieszki zamieszczonej przy asortymencie). Jeżeli pieczywo zostało wyprodukowane z ciasta głęboko mrożonego, taka informacja musi się pojawić na etykiecie. Jeżeli w produkcji pieczywa użyto substancji dodatkowych przedłużających świeżość, należy zamieścić wykaz składników oraz datę minimalnej trwałości. Warto dodać, że znakowanie datą minimalnej trwałości (Należy spożyć przed…) lub terminem przydatności do spożycia (Należy spożyć do…) nie dotyczy produktów piekarskich i ciastkarskich, które przeznaczone są do spożycia w ciągu 24 godzin od wytworzenia, czyli te sprzedawane bez opakowania.
Warto zapamiętać, że w przypadku żywności, w tym również nieopakowanej, obowiązkowe będzie przekazywanie informacji na temat zawartych składników alergennych lub substancji pochodzących ze składników alergennych*.

*Zgodnie z nowym rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (…)

Przypadek II: pieczywo opakowane
Sprawa komplikuje się w przypadku pieczywa opakowanego, w oznakowaniu którego należy uwzględnić wymagania wielu aktów prawnych, m.in.:
- ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia,
- rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie znakowania środków spożywczych
- nowymi przepisami rozporządzenia PEiR nr 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (…).

Przepisy te weszły w życie 13 grudnia 2011 r., jednak na dostosowanie etykiet do nowych wymagań (wyłączając kwestię znakowania wartością odżywczą) zostało jeszcze 3 lata, dlatego też zastrzeżenia do znakowania podczas kontroli dotyczą aktualnie obowiązujących przepisów. Natomiast za niecałe 5 lat etykiety będą musiały zawiera również informację o wartości odżywczej.  

mgr inż. Wioletta Bogusz-Kaliś, JARS Sp. z o.o.

Artykuły dotyczące znakowania -> tutaj