Rozpoczynamy cykl artykułów dotyczących spraw prawnych związanych z tworzeniem, organizacją, rozwojem, przekształcaniem i sukcesją w branżowej działalności gospodarczej funkcjonującej w warunkach gospodarki rynkowej. Nowy cykl powstaje przy współpracy z notariuszami działającymi w zakresie swoich uprawnień...

Prowadząc działalność gospo­darczą, każdy z nas troszczy się o jej funkcjonowanie i roz­wój, a także myśli o przyszłości własnej firmy, rynku i branży. Ten rozwój jest zakotwiczony i uzależniony od konkret­nych uwarunkowań prawnych, dlatego warto odpowiednio wcześniej uzyskać chociażby ogólną wiedzę o istniejących rozwiązaniach prawnych.

Teksty publikowane w „Mistrzu Branży” będą mieć charakter informacyjny oraz będą zawierać wskazówki przydatne przy podejmowaniu najważniejszych decyzji w zakresie prowadzenia działalności go­spodarczej i dysponowania majątkiem. Po­ruszane będą w szczególności zagadnienia z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego oraz gospodarczego i handlowego. Zało­żeniem jest przedstawienie zarysu danego tematu i wyjaśnienie jego istoty czytelni­kowi, który nie jest prawnikiem i nie skupia się na wnikliwej analizie przepisów i roz­wiązań prawnych. W przypadku zagadnień szczegółowych należy zwrócić się do no­tariusza, adwokata lub radcy prawnego. Warto pamiętać, że notariusz w ramach swojej działalności i w związku z zamie­rzonym dokonaniem czynności notarialnej udzieli informacji nieodpłatnie.

Publikacje z zakresu prawa cywilne­go będą dotyczyć: czynności prawnych (zdolność do czynności prawnych, ich dokonywanie, zawarcie umowy i forma czynności prawnych), zagadnień przed­stawicielstwa (zwłaszcza na podstawie pełnomocnictwa lub prokury), oznaczeń przyjmowanych przez przedsiębiorców (nazwa prowadzonej działalności).
W odniesieniu do praw dotyczących wła­sności poruszone zostaną kwestie treści własności i wykonywania własności oraz nabycia i utraty własności, współwłasności, ochrony własności, użytkowania wieczystego i ograniczonych praw rzeczowych.
W ramach zobowiązań cywilnoprawnych zwrócimy uwagę czytel­ników nie tylko na ogólne zasady zobowiązaniowe, ale również na konkretne czynności, takie jak: sprzedaż, zamiana, najem, dzierżawa, leasing, użyczenie, pożyczka, poręczenie, darowizna.

Myśląc o przyszłości, nie możemy zapomnieć o tym, jak biznes będzie funkcjonować po naszym odejściu, dlatego dokład­nie przyjrzymy się zagadnieniom sukcesji, czyli następstwa prawnego (dziedziczenia). Problematyką tą zajmuje się pra­wo spadkowe normujące zasady przejścia praw i obowiązków zmarłego na jego następców prawnych. W tym zakresie wyja­śnimy regulacje ustawowe i możliwości ich modyfikacji przez rozrządzenia na wypadek śmierci.

Zagadnienia z zakresu prawa rodzinnego (takie jak: pra­wa i obowiązki małżonków oraz małżeńskie ustroje majątko­we w związku z prowadzoną działalnością branżową), choć często pomijane, są jednymi z ważniejszych w świetle prawa. W ramach tej tematyki przedstawimy istniejące obowiązki, odpowiedzialność, ryzyka i możliwości wprowadzenia zabez­pieczeń majątkowych w  małżeństwie. Wyjaśnimy m.in., ja­kie składniki majątku należą wspólnie do męża i żony, a jakie do majątku osobistego każdego z małżonków oraz w jakich czynnościach prawnych konieczna jest zgoda obu małżonków.

Przedstawimy też możliwości modyfikacji klasycznego modelu wspólności majątkowej małżonków, a także przypadki szcze­gólne, kiedy sąd może orzec wprowadzenie przymusowego ustroju majątkowego.

Prawo gospodarcze i handlowe odnosi się przede wszyst­kim do swobody prowadzenia działalności gospodarczej przez każdą pełnoletnią osobę. Jest wiele form jej prowadzenia, którym się przyjrzymy bliżej. Najczęściej spotykana to indy­widualna działalność gospodarcza osoby fizycznej działającej jako przedsiębiorca na podstawie wpisu do Centralnej Ewiden­cji i Informacji o Działalności Gospodarczej Rzeczypospolitej Polskiej. Nadal popularna jest także spółka cywilna. Kodeks spółek handlowych reguluje z kolei zasady dotyczące dwóch grup spółek: osobowych (gdzie najważniejszym elementem jest czynnik osobowy, czyli wspólnicy) i kapitałowych (gdzie najważniejszym elementem jest czynnik kapitałowy, czyli ma­jątek). Zagadnienia dotyczące spółek: jawnej, komandyto­wej, partnerskiej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczoną od­powiedzialnością i akcyjnej nie są łatwe. Nawet jeśli sami nie podejmiemy takiej działalności, to warto wiedzieć, na jakich zasadach funkcjonuje nasz kontrahent.

* * *

Jak widać, tematyka prawna dotycząca działalności branżowej jest obszerna i złożona. Być może niejednokrotnie przedsiębiorcy z oba­wy przed zawiłościami prawnymi i z braku czasu odraczają te sprawy na dalszy plan. Zachęcamy, by zainteresować się bliżej tymi kwe­stiami, choćby pobieżnie – dla własnej wiedzy, lepszej orientacji lub by odpowiednio wcześniej przygotować się do uregulowania spraw biznesowych, o których zapominamy w codziennym biegu. Czekamy również na pytania Czytelników, a także sugestie tema­tów, które moglibyśmy przedstawić na łamach „Mistrza Branży”. n

dr Andrzej Rataj, notariusz w Poznaniu

Działalność branżowa w postaci spółki jawnej

Jedną z form prowadzenia działalności przez co najmniej dwóch wspólników jest spółka jawna, zaliczana do tzw. spółek osobowych. Jest to podmiot niebędący osobą prawną, ale mający zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że spółka sama może nabywać prawa (w tym nawet własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe) oraz  zaciągać zobowiązania, ma także zdolność sądową, co oznacza, że może pozywać i być pozywana.

Zawarcie umowy spółki
Umowa spółki jawnej powinna być pod rygorem nieważności zawarta na piśmie i zawierać: nazwę i sie­dzibę spółki, przedmiot działalności spółki (czyli czym się zajmuje), określenie wkła­dów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość (wkłady mogą być pieniężne lub niepieniężne, na przykład maszyny, narzędzia, a także usługi), ewentualnie czas trwania spółki. Umowa spółki może być uzupełniona także o inne informacje, np. wzajemne relacje wspólników.

Rejestracja spółki
Spółka jawna powstaje formalnie i może zacząć działać nie od momentu zawar­cia umowy, ale dopiero z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowe­go Rejestru Sądowego. Należy zatem zgłosić powstanie spółki do sądu, wy­pełniając odpowiednie formularze. Wpis spółki do rejestru podlega obowiązkowi ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Go­spodarczym.

Odpowiedzialność wspólników
Spółka nabywa prawa oraz zaciąga zo­bowiązania, jednakże za zobowiązania spółki odpowiada każdy wspólnik bez ograniczenia, całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami. Odpowiedzialność ta jest pomocnicza (wtórna), czyli subsydiarna – wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z ma­jątku wspólnika tylko w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

Stosunki wewnętrzne
Generalnie w stosunkach wewnętrz­nych w spółce jawnej każdy wspólnik ma prawo i jednocześnie obowiązek pro­wadzenia spraw spółki, a także może bez uprzedniej uchwały wspólników prowa­dzić sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed załatwieniem wskazanych spraw choćby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwił się jej przeprowadzeniu, wy­magana jest uprzednia uchwała wspól­ników. Wspólnicy spółki jawnej mogą powierzyć prowadzenie spraw spół­ki jednemu lub kilku wspólnikom bądź na mocy umowy spółki, bądź na podsta­wie późniejszej uchwały wspólników. Po­zostali wspólnicy są wówczas wyłączeni od prowadzenia spraw spółki.

Każdy wspólnik ma prawo do równe­go udziału w zyskach i stratach, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Okre­ślony w umowie spółki udział wspólnika w zysku odnosi się, w razie wątpliwości, także do jego udziału w stratach. Umowa spółki może zwolnić wspólnika od udzia­łu w stratach. Wspólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wyso­kości 5% od swojego udziału kapitało­wego, nawet gdy spółka poniosła stratę.

Reprezentacja spółki
Każdy wspólnik ma prawo reprezento­wać spółkę jawną. Prawo to dotyczy wszystkich czynności sądowych i poza­sądowych spółki i nie można tego pra­wa ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich. Umowa spółki może jednak przewidywać, że wspólnik jest pozba­wiony prawa reprezentowania spółki albo że jest uprawniony do jej reprezentowa­nia tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem.

Rozwiązanie i likwidacja spółki
Gdyby spółka zamierzała zakończyć swo­ją działalność, to należy dokonać rozwią­zania spółki i przeprowadzić likwidację. Rozwiązać spółkę można na przykład, gdy dojdzie do wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika czy też w przypadku śmierci wspólnika albo ogłoszenia jego upadło­ści. W efekcie rozwiązania spółki należy przeprowadzić jej likwidację.

Co do zasady likwidatorami spółki są wszyscy wspólnicy. Likwidatorzy powinni zakończyć bieżące interesy, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zo­bowiązania i upłynnić majątek spółki. Pozostały majątek dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy. Likwidatorzy powinni zgłosić zakończenie likwidacji i złożyć wniosek o wykreślenie spółki z rejestru.

Michał Wieczorek, notariusz w Poznaniu