W Polsce nie brakuje nastolatków, którym grozi wykluczenie społeczne. Tak zwanej „trudnej” młodzieży w zdobyciu zawodu pomagają m.in. Ochotnicze Hufce Pracy. Od 2015 roku w Roskoszy (woj. lubelskie) działają Warsztaty ginących zawodów.

Zapewniają one praktyczną naukę zawodu piekarza i cukiernika podczas kursów szkoleniowo-produkcyjnych na terenie niezwykłego XIX-wiecznego zespołu dworsko-parkowego.

Ochotnicze Hufce Pracy (OHP) wykonują zadania państwa w zakresie zatrudnienia oraz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu młodzieży. Do jednostek zgłaszają się ludzie w wieku od 15 do 25 lat, zagrożeni marginalizacją oraz poszukujący wsparcia instytucjonalnego. To właśnie tutaj mają szansę i możliwość zdobycia zawodu. Europejskie Centrum Kształcenia i Wychowania w Roskoszy oraz Centrum Edukacji i Pracy Młodzieży OHP realizuje niesamowity projekt. Jest nim wioska ginących zawodów, wzniesiona w architekturze tradycyjnej zabudowy wsi, w której młodzież uczy się starych i nowych technik rzemiosła. Kursy umożliwiają zdobycie kwalifikacji zawodowych oraz uzupełnienie wykształcenia.

Zespół dworsko-parkowy w Roskoszy
Dzisiejsza Roskosz to dawny folwark, który w XVII wieku objęła Katarzyna z Sobieskich Radziwiłłowa, siostra samego Jana III Sobieskiego. Sprowadzała ona wybitnych rzemieślników z całej Europy, którzy uczyli fachu miejscową ludność. W XIX wieku w posiadłości założono park angielski, wokół wyremontowanych stawów zbudowano drogi spacerowe oraz wzniesiono obszerny, neogotycki murowany pałac. W 1999 roku Zespół Dworsko-Parkowy został przejęty przez Ochotnicze Hufce Pracy, które odrestaurowały obiekty i rozpoczęły modernizację zabytkowego parku. Ze względu na walory historyczne tego miejsca w 2012 roku w Komendzie Głównej OHP w Warszawie, narodził się pomysł jego wykorzystania w projekcie Unii Europejskiej „Ginące zawody pomysłem na przyszłość”. Tak powstało Europejskie Centrum Kształcenia i Wychowania w Roskoszy.

Warto inwestować w „trudną” młodzież
Celem projektu jest przede wszystkim ochrona tradycyjnego rzemiosła i rękodzieła poprzez umożliwienie zdobycia kwalifikacji zawodowych ludziom w wieku 18-25 lat z całego kraju w zakresie „ginących” i zapomnianych zawodów. Program oferuje warsztaty oraz pracownie wyposażone w sprzęt i narzędzia do nauki zawodów: piekarza, cukiernika, tkacza, rymarza, kowala, dekarza, kołodzieja, kamieniarza i zduna.
– Bardzo często młodzież kończąca gimnazjum nie ma pomysłu na życie. Żadna droga dla młodych ludzi nigdy nie jest zamknięta, ale warto wskazywać im prawidłowy kierunek. Na rynku pracy istnieje pewna luka, która może być szansą dla uczestników OHP – ocenia Marcin Szydłowski, specjalista ds. administracji w ECKiW OHP. – Potrzeba solidnych fachowców, więc warto takich szkolić. W technikach i szkołach zawodowych kursanci nie doświadczą tak mocno tradycyjnych, wręcz regionalnych metod wypiekania chleba oraz ciast jak w naszym ośrodku. Staramy się nie dublować programu nauczania kursu z programem Ministerstwa Edukacji realizowanego na co dzień w szkołach przez uczniów, aby zaoferować im specyficzny i wyjątkowy warsztat – podkreśla.

Po 96 godzinach kursu praktycznego młodzież podchodzi do egzaminu sprawdzającego, uznawanego przez wszystkie izby rzemieślnicze w Polsce jako część egzaminu czeladniczego. Następnie sami mogą zadecydować o kontynuowaniu nauki i przystąpieniu do drugiej, teoretycznej części egzaminu.

Wyjątkowi nauczyciele
Instruktorzy warsztatów, mistrzowie w swoim zawodzie, są również wyjątkowi, podobnie cała wioska. Ośrodek wyróżnia to, że daje szansę tak zwanej „trudnej” młodzieży. Podstawowym celem działalności OHP jest stwarzanie młodym ludziom warunków prawidłowego rozwoju społecznego i zawodowego poprzez aktywne budowanie systemu pomocy dla grup najsłabszych, organizowane i wspieranie form wychodzenia z ubóstwa, bezrobocia i patologii społecznych. Nauczyciele często mocno się angażują w rozwój ucznia. Spełniają rolę opiekuna, niemal rodzica, pomagając nie tylko w pracy, ale również w życiu osobistym. Żeby dotrzeć do młodego człowieka, trzeba bowiem znaleźć do niego odpowiedni klucz.
– Zorganizowanie kadry instruktorskiej było dla nas nie lada wyzwaniem. Potrzebowaliśmy zarówno pasjonatów zawodu, jak i osób, które mają zdolności interpersonalne pozwalające na dobrą komunikację z młodzieżą. Zdarzają się niezwykle utalentowani rzemieślnicy z kilkudziesięcioletnim stażem pracy, którzy niestety nie są w stanie przekazać zdobytej wiedzy młodszemu pokoleniu, ponieważ nigdy nie mieli z nim bliższego kontaktu. Taka nauka mija się z celem – zaznacza Marcin Szydłowski.

W 2015 roku twórcom ludowym udało się przeszkolić 28 wybranych instruktorów OHP nauki zawodów, którzy teraz sami realizują zajęcia warsztatowe dla młodzieży w całej Polsce. Podopieczni uczą się m.in. historii rzemiosła oraz wytwarzania wyrobów dawnymi i nowoczesnymi sposobami. Pracownię wyposażono w piec piekarski, piec konwekcyjny, kuchenkę gazową elektryczną, komorę rozrostu, urządzenia chłodnicze oraz współczesne i tradycyjne naczynia, w tym gliniane i drewniane.

Kursanci mają możliwość tworzenia własnych wypieków i porównywania efektów końcowych zarówno z zabytkowego pieca opalanego drewnem, jak i konwencjonalnego, którego spotkanie w większości przyszłych zakładów pracy jest dla nich bardziej prawdopodobne. Na każde szkolenie zapraszani są również autentyczni twórcy ludowi, aby młodzież mogła czerpać wiedzę bezpośrednio od rzemieślników. Zdradzają oni np. oryginalne receptury na autorski kwas chlebowy czy organizują pokaz wypieku tradycyjnego sękacza. Jednym słowem, OHP udowadnia, że nie każdy musi być dobry w nauce, ale za to każdy może być dobrym fachowcem.

Daj sobie szansę!
Warsztaty ginących zawodów Europejskiego Centrum Kształcenia i Wychowania w Roskoszy są projektem realizowanym z budżetu państwa i zapewniają uczestnikom bezpłatną naukę, zakwaterowanie, wyżywienie oraz całodobową opiekę wychowawczą w internacie. Z roku na rok liczba kursantów rośnie. W 2016 r. w wiosce przeszkolono 238 osób, na ten rok przewidzianych jest ich już około 300. Warsztaty trwają dwa tygodnie i są realizowane na bieżąco przez cały rok. W przypadku chęci udziału w kursie zainteresowani proszeni są o kontakt z najbliższym regionalnym oddziałem OHP.

Kamila Załęgowska