Pod koniec lipca minął termin uregulowania opłat z tytułu korzystania ze środowiska za pierwszą połowę roku. Kto musi pilnować terminów, kiedy i ile trzeba płacić?
W branży piekarsko-cukierniczej w zasadzie wszystkie podmioty są zobowiązane do regulowania opłat za korzystanie ze środowiska. Nawet jeżeli odprowadzamy ścieki do sieci kanalizacyjnej i pobieramy wodę z sieci wodociągowej (co nie jest korzystaniem ze środowiska i nie podlega opłatom), to prawie na pewno będziemy emitować jakieś substancje do powietrza, choćby z tego powodu, że wykorzystujemy w naszej działalności własne (firmowe) samochody.
Często zdarza się, że nie musimy wnosić opłat, bo ich suma dla poszczególnych rodzajów korzystania ze środowiska nie przekracza 400 zł (np. za emisję do powietrza). Zawsze jednak musimy gromadzić stosowne dane i przedkładać marszałkowi województwa wymagane wykazy. Bez tych dokumentów trudno uzyskać środki finansowe np. na proekologiczne inwestycje w firmie.
Opłaty za korzystanie ze środowiska – kto, ile i kiedy
Kto musi płacić?
Firmy, które wprowadzają gazy lub pyły do powietrza, wprowadzają ścieki do wód lub do ziemi oraz pobierają wodę. Naszej branży nie dotyczą opłaty za składowanie odpadów. Wyjątek stanowi nielegalne składowanie lub magazynowanie odpadów – wówczas sprawca musi wnosić tzw. opłaty podwyższone.
Kiedy nie obowiązują nas opłaty?
Jeżeli suma opłat dla poszczególnych rodzajów korzystania ze środowiska nie przekracza 400 zł.
Kto i jak ustala opłatę?
Opłatę za korzystanie ze środowiska nalicza się we własnym zakresie (bez wezwania) i wpłaca na rachunek właściwego dla miejsca wprowadzania zanieczyszczeń urzędu marszałkowskiego. Wysokość opłaty zależy od:
ilości gazów lub pyłów wprowadzonych do powietrza,ilości i jakości pobranej wody oraz tego, czy była to woda powierzchniowa, podziemna, a także od jej przeznaczenia,rodzaju substancji zawartych w ściekach, ich ilości i rodzaju,wielkości, rodzaju i sposobu zagospodarowania terenu, z którego odprowadzane są zanieczyszczone wody deszczowe i roztopowe (gdy są zaliczane do ścieków).
W przypadku opłat za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza wynikających z eksploatacji urządzeń (innych niż instalacje) wnosi się je na rachunek urzędu marszałkowskiego właściwego dla miejsca rejestracji podmiotu korzystającego ze środowiska. Sytuacja taka ma miejsce m.in., gdy korzystamy z własnych środków transportu.
Terminy płatności
Opłaty za korzystanie ze środowiska są naliczane za okresy półroczne, czyli do końca lipca za I półrocze i do końca stycznia (roku następnego) za II półrocze. Opłatę ustalamy według stawek obowiązujących w okresie, w którym miało miejsce korzystanie ze środowiska. Dla 2012 r. wysokość stawek określa obwieszczenie Ministra Środowiska z 26 września 2011 r. w sprawie wysokości stawek opłat za korzystanie ze środowiska (M.P. z 2011 r. nr 94, poz. 958).
Co to jest opłata podwyższona?
Opłaty podwyższone o 500% ponosimy, jeżeli korzystamy ze środowiska, a nie mamy (gdy jest to wymagane) pozwolenia na:wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,pobór wód lub wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi.
Jeżeli nie ustalimy wysokości, nie wniesiemy opłat podwyższonych we własnym zakresie oraz nie poinformujemy o tym fakcie, marszałek województwa naliczy te opłaty.
Sprawozdanie o opłatach
Podmiot korzystający ze środowiska jest zobowiązany do przygotowania i przesłania do marszałka województwa sprawozdania zawierającego dane o wysokości należnej opłaty. Wykaz ten należy sporządzić dla okresu rozliczeniowego, za który naliczana była opłata (patrz Terminy płatności). W przypadku wykazu dotyczącego poboru wód oraz wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi (w tym wód opadowych i roztopowych) powinien on być dodatkowo przekazany właściwemu wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska (w tym samym terminie co do marszałka województwa).
Wykazy trzeba sporządzać i przekazywać także w przypadkach, gdy jesteśmy zwolnieni z obowiązku wnoszenia opłaty, tj. mieścimy się w kwocie 400 zł.
Gdzie trafiają pieniądze z opłat?
Wpływy z tytułu wnoszonych przez nas opłat za korzystanie ze środowiska stanowią dochód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz budżetów powiatów i gmin.
Dane o wprowadzanych zanieczyszczeniach
Aby prawidłowo naliczać opłaty z tytułu korzystania ze środowiska, należy najpierw zgromadzić dane dotyczące ilości wprowadzanych do środowiska zanieczyszczeń. O ile to możliwe, dane te powinny bazować na wynikach pomiarów prowadzonych przez uprawnione jednostki badawcze. Jeżeli źródłem emisji zanieczyszczeń jest stacjonarne urządzenie techniczne lub budowla określane jako instalacja (np. kotły grzewcze, piece, oczyszczalnie ścieków), przepisy wymagają dla nich w niektórych przypadkach obowiązkowego prowadzenia pomiarów. Są one najczęściej konieczne, gdy wymagane jest uzyskanie dla instalacji pozwolenia emisyjnego na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza czy na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, ewentualnie pozwolenia zintegrowanego.
Wysokości opłat i sposoby ich wyliczania
a. Emisja gazów lub pyłów do powietrza
Opłata z tytułu emisji gazów lub pyłów dotyczy wszystkich sytuacji, gdy wytworzone w wyniku naszej działalności gazy lub pyły trafiają bezpośrednio do powietrza. Powinniśmy ponosić więc opłaty za ilości gazów lub pyłów, których pozbywamy się przez przewody kominowe, odciągi wentylacyjne oraz które powstają w ramach tzw. emisji niezorganizowanej. Przykładami emisji niezorganizowanej jest emisja pyłów wprost do powietrza (gdy brak odciągów) przy przeładunku materiałów sypkich oraz parowanie związków o właściwościach lotnych przy malowaniu.
Opłata ta obejmuje także emisje spalin przez silniki samochodów i maszyn (wprost do powietrza).
1. Określ rodzaje substancji pyłowych lub gazowych wprowadzonych do powietrza w okresie rozliczeniowym.
2. Ustal masy tych substancji (pomijamy ilość substancji zatrzymaną przez urządzenia filtrujące) na podstawie tzw. wskaźnika emisji lub unosu, stosując poniższe wzory.
Następnie emitowanym substancjom przypisujemy stawki jednostkowe i obliczamy tzw. opłaty cząstkowe (patrz: Lista 67 substancji objętych opłatami).
3. Zsumuj opłaty cząstkowe i ustal łączną opłatę z tytułu emisji gazów lub pyłów do powietrza.
Metody uproszczone
Metodami uproszczonymi możemy obliczać opłaty dla:wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza powstających przy przeładunku benzyn silnikowych (stosujemy, o ile sami posiadamy urządzenia do tankowania pojazdów lub urządzeń), w omawianej metodzie mnożymy ilość przeładowanej benzyny przez stawkę jednostkową,wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza przy spalaniu paliw w kotłach o nominalnej mocy cieplnej do 5 MW
opalanych węglem kamiennym, koksem, drewnem, olejem lub paliwem gazowym, dla których nie jest wymagane pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. W omawianej metodzie mnożymy ilość zużytego paliwa przez stawkę jednostkową przypisaną do rodzaju kotła i jego mocy,wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza z procesów spalania paliw w silnikach spalinowych – w omawianej metodzie mnożymy ilość spalonego paliwa przez stawkę jednostkową przypisaną do rodzaju silnika, pojazdu i paliwa.
b. Ścieki
Do obliczania opłaty z tytułu wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi stosujemy ogólny wzór
1. Ustal ładunek zanieczyszczenia wprowadzany do wód lub do ziemi dla takich wskaźników jak 5-dobowe biochemiczne zapotrzebowanie tlenu BZT5, chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZTCr), zawiesina ogólna oraz suma jonów chlorków i siarczanów.
2. Oblicz opłaty cząstkowe dla tych parametrów, stosując przypisane im aktualne stawki jednostkowe. Jako składnik ostatecznej opłaty uznaje się opłatę cząstkową spośród obliczonych, która ma najwyższą wartość.
Jeżeli wprowadzaliśmy do ziemi ścieki przemysłowe lub komunalne, inne niż bytowe, do opłaty ustalonej według ww. zasady musimy doliczyć opłatę za inne substancje zawarte w ściekach.
Suma opłat cząstkowych to opłata za wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi. Obliczając wysokość opłat, stawki jednostkowe przypisane poszczególnym substancjom musimy pomnożyć przez tzw. współczynniki różnicujące. Ponadto o ile sami pobieramy wodę ze środowiska (powierzchniową lub podziemną) i wykorzystujemy ją w procesie, w którym powstają ścieki, możemy pomniejszyć masę zanieczyszczenia o masę tej substancji zawartej w pobranej wodzie.
Wody opadowe lub roztopowe
Nieco odmienny jest sposób naliczania opłaty z tytułu odprowadzania do wód lub do ziemi wód opadowych lub roztopowych zaliczanych do ścieków. Do ścieków zaliczane są wody opadowe lub roztopowe pochodzące z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni (np. z parkingów), ujęte w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacyjne.
Opłata stanowi iloczyn powierzchni, z której odprowadzane są ścieki (wody opadowe lub roztopowe), oraz stawki jednostkowej przypisanej dla danego typu powierzchni. 
Po obliczeniu opłaty oddzielnie dla każdego rodzaju powierzchni, z której odprowadzane są wody opadowe i roztopowe, liczymy opłatę całkowitą.
c. Pobór wód powierzchniowych
Stawka opłaty za pobór wód powierzchniowych i podziemnych (ze środowiska, nie z sieci wodociągowej) obliczana jest jako iloczyn ilości pobranej wody, stawki jednostkowej i współczynników różnicujących. Stawki zróżnicowane są w zależności od rodzaju wody (podziemna lub powierzchniowa) oraz kierunku jej wykorzystania. Współczynniki różnicujące zależne są odpowiednio od jakości wody określonej sposobem jej uzdatniania, części kraju oraz dostępności zasobów wody.
Dlaczego warto regulować opłaty?
Potwierdzenie, że nie posiadamy zaległości w tym zakresie, jest często warunkiem pozyskania środków finansowych z różnych instytucji. W szczególności dotyczy to wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej czy narodowego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz dysponentów środków pomocowych Unii Europejskiej.
Obowiązek wniesienia omawianej opłaty (a tym samym złożenia stosownego wykazu) przedawnia się po 5 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął obowiązek jej płatności.
Jeżeli przekazaliśmy wykaz zawierający błędy, należy dokonać jego korekty. Powinna ona mieć formę pisemnego sprostowania jednoznacznie wskazującego popełnione błędy oraz prawidłowe zapisy w ich miejsce. W praktyce dobrze jest przekazać poprawiony formularz sprawozdania wraz z pismem wskazującym opisowo zakres wprowadzonych zmian. Ze względu na różnice w interpretacji przepisów wskazane jest wcześniejsza konsultacja z urzędem marszałkowskim co do formy korekty.
Pamiętać należy, że brak realizacji obowiązków, takich jak ewidencjonowanie danych związanych z wprowadzaniem ścieków do wód lub do ziemi i poborem wody, nieprzedkładanie wykazu w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska, zagrożony jest karą grzywny.
autor: mgr Mariusz Dyka
