Rozpoczynamy cykl artykułów dotyczących spraw prawnych związanych z tworzeniem, organizacją, rozwojem, przekształcaniem i sukcesją w branżowej działalności gospodarczej funkcjonującej w warunkach gospodarki rynkowej. Nowy cykl powstaje przy współpracy z notariuszami działającymi w zakresie swoich uprawnień...
Podobne artykuły
Księga wieczysta – co można z niej wyczytać? (Notariusze dla Mistrza Branży)Darowizna – czy dać komuś swój majątek za darmo? (Notariusze dla Mistrza Branży)Co to jest przedsiębiorstwo w rozumieniu prawa cywilnego (Notariusze dla Mistrza Branży)Prowadząc działalność gospodarczą, każdy z nas troszczy się o jej funkcjonowanie i rozwój, a także myśli o przyszłości własnej firmy, rynku i branży. Ten rozwój jest zakotwiczony i uzależniony od konkretnych uwarunkowań prawnych, dlatego warto odpowiednio wcześniej uzyskać chociażby ogólną wiedzę o istniejących rozwiązaniach prawnych.
Teksty publikowane w „Mistrzu Branży” będą mieć charakter informacyjny oraz będą zawierać wskazówki przydatne przy podejmowaniu najważniejszych decyzji w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i dysponowania majątkiem. Poruszane będą w szczególności zagadnienia z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego oraz gospodarczego i handlowego. Założeniem jest przedstawienie zarysu danego tematu i wyjaśnienie jego istoty czytelnikowi, który nie jest prawnikiem i nie skupia się na wnikliwej analizie przepisów i rozwiązań prawnych. W przypadku zagadnień szczegółowych należy zwrócić się do notariusza, adwokata lub radcy prawnego. Warto pamiętać, że notariusz w ramach swojej działalności i w związku z zamierzonym dokonaniem czynności notarialnej udzieli informacji nieodpłatnie.
Publikacje z zakresu prawa cywilnego będą dotyczyć: czynności prawnych (zdolność do czynności prawnych, ich dokonywanie, zawarcie umowy i forma czynności prawnych), zagadnień przedstawicielstwa (zwłaszcza na podstawie pełnomocnictwa lub prokury), oznaczeń przyjmowanych przez przedsiębiorców (nazwa prowadzonej działalności).
W odniesieniu do praw dotyczących własności poruszone zostaną kwestie treści własności i wykonywania własności oraz nabycia i utraty własności, współwłasności, ochrony własności, użytkowania wieczystego i ograniczonych praw rzeczowych.
W ramach zobowiązań cywilnoprawnych zwrócimy uwagę czytelników nie tylko na ogólne zasady zobowiązaniowe, ale również na konkretne czynności, takie jak: sprzedaż, zamiana, najem, dzierżawa, leasing, użyczenie, pożyczka, poręczenie, darowizna.
Myśląc o przyszłości, nie możemy zapomnieć o tym, jak biznes będzie funkcjonować po naszym odejściu, dlatego dokładnie przyjrzymy się zagadnieniom sukcesji, czyli następstwa prawnego (dziedziczenia). Problematyką tą zajmuje się prawo spadkowe normujące zasady przejścia praw i obowiązków zmarłego na jego następców prawnych. W tym zakresie wyjaśnimy regulacje ustawowe i możliwości ich modyfikacji przez rozrządzenia na wypadek śmierci.
Zagadnienia z zakresu prawa rodzinnego (takie jak: prawa i obowiązki małżonków oraz małżeńskie ustroje majątkowe w związku z prowadzoną działalnością branżową), choć często pomijane, są jednymi z ważniejszych w świetle prawa. W ramach tej tematyki przedstawimy istniejące obowiązki, odpowiedzialność, ryzyka i możliwości wprowadzenia zabezpieczeń majątkowych w małżeństwie. Wyjaśnimy m.in., jakie składniki majątku należą wspólnie do męża i żony, a jakie do majątku osobistego każdego z małżonków oraz w jakich czynnościach prawnych konieczna jest zgoda obu małżonków.
Przedstawimy też możliwości modyfikacji klasycznego modelu wspólności majątkowej małżonków, a także przypadki szczególne, kiedy sąd może orzec wprowadzenie przymusowego ustroju majątkowego.
Prawo gospodarcze i handlowe odnosi się przede wszystkim do swobody prowadzenia działalności gospodarczej przez każdą pełnoletnią osobę. Jest wiele form jej prowadzenia, którym się przyjrzymy bliżej. Najczęściej spotykana to indywidualna działalność gospodarcza osoby fizycznej działającej jako przedsiębiorca na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej Rzeczypospolitej Polskiej. Nadal popularna jest także spółka cywilna. Kodeks spółek handlowych reguluje z kolei zasady dotyczące dwóch grup spółek: osobowych (gdzie najważniejszym elementem jest czynnik osobowy, czyli wspólnicy) i kapitałowych (gdzie najważniejszym elementem jest czynnik kapitałowy, czyli majątek). Zagadnienia dotyczące spółek: jawnej, komandytowej, partnerskiej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej nie są łatwe. Nawet jeśli sami nie podejmiemy takiej działalności, to warto wiedzieć, na jakich zasadach funkcjonuje nasz kontrahent.
* * *
Jak widać, tematyka prawna dotycząca działalności branżowej jest obszerna i złożona. Być może niejednokrotnie przedsiębiorcy z obawy przed zawiłościami prawnymi i z braku czasu odraczają te sprawy na dalszy plan. Zachęcamy, by zainteresować się bliżej tymi kwestiami, choćby pobieżnie – dla własnej wiedzy, lepszej orientacji lub by odpowiednio wcześniej przygotować się do uregulowania spraw biznesowych, o których zapominamy w codziennym biegu. Czekamy również na pytania Czytelników, a także sugestie tematów, które moglibyśmy przedstawić na łamach „Mistrza Branży”. n
dr Andrzej Rataj, notariusz w Poznaniu
Działalność branżowa w postaci spółki jawnej
Jedną z form prowadzenia działalności przez co najmniej dwóch wspólników jest spółka jawna, zaliczana do tzw. spółek osobowych. Jest to podmiot niebędący osobą prawną, ale mający zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że spółka sama może nabywać prawa (w tym nawet własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe) oraz zaciągać zobowiązania, ma także zdolność sądową, co oznacza, że może pozywać i być pozywana.
Zawarcie umowy spółki
Umowa spółki jawnej powinna być pod rygorem nieważności zawarta na piśmie i zawierać: nazwę i siedzibę spółki, przedmiot działalności spółki (czyli czym się zajmuje), określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość (wkłady mogą być pieniężne lub niepieniężne, na przykład maszyny, narzędzia, a także usługi), ewentualnie czas trwania spółki. Umowa spółki może być uzupełniona także o inne informacje, np. wzajemne relacje wspólników.
Rejestracja spółki
Spółka jawna powstaje formalnie i może zacząć działać nie od momentu zawarcia umowy, ale dopiero z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Należy zatem zgłosić powstanie spółki do sądu, wypełniając odpowiednie formularze. Wpis spółki do rejestru podlega obowiązkowi ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Odpowiedzialność wspólników
Spółka nabywa prawa oraz zaciąga zobowiązania, jednakże za zobowiązania spółki odpowiada każdy wspólnik bez ograniczenia, całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami. Odpowiedzialność ta jest pomocnicza (wtórna), czyli subsydiarna – wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika tylko w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.
Stosunki wewnętrzne
Generalnie w stosunkach wewnętrznych w spółce jawnej każdy wspólnik ma prawo i jednocześnie obowiązek prowadzenia spraw spółki, a także może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed załatwieniem wskazanych spraw choćby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwił się jej przeprowadzeniu, wymagana jest uprzednia uchwała wspólników. Wspólnicy spółki jawnej mogą powierzyć prowadzenie spraw spółki jednemu lub kilku wspólnikom bądź na mocy umowy spółki, bądź na podstawie późniejszej uchwały wspólników. Pozostali wspólnicy są wówczas wyłączeni od prowadzenia spraw spółki.
Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i stratach, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Określony w umowie spółki udział wspólnika w zysku odnosi się, w razie wątpliwości, także do jego udziału w stratach. Umowa spółki może zwolnić wspólnika od udziału w stratach. Wspólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę.
Reprezentacja spółki
Każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę jawną. Prawo to dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki i nie można tego prawa ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich. Umowa spółki może jednak przewidywać, że wspólnik jest pozbawiony prawa reprezentowania spółki albo że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem.
Rozwiązanie i likwidacja spółki
Gdyby spółka zamierzała zakończyć swoją działalność, to należy dokonać rozwiązania spółki i przeprowadzić likwidację. Rozwiązać spółkę można na przykład, gdy dojdzie do wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika czy też w przypadku śmierci wspólnika albo ogłoszenia jego upadłości. W efekcie rozwiązania spółki należy przeprowadzić jej likwidację.
Co do zasady likwidatorami spółki są wszyscy wspólnicy. Likwidatorzy powinni zakończyć bieżące interesy, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki. Pozostały majątek dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy. Likwidatorzy powinni zgłosić zakończenie likwidacji i złożyć wniosek o wykreślenie spółki z rejestru.
Michał Wieczorek, notariusz w Poznaniu