Dlaczego powinniśmy dbać o mniejsze zużycie energii elektrycznej i jak to zrobić w piekarni lub cukierni? Na jakie aspekty warto zwracać uwagę, planując wprowadzenie oszczędności w piekarni i cukierni? Rozmowa z dr. inż. Pawłem Kurtaszem, ekspertem projektu „3 x Środowisko” ds. energii elektrycznej.

Dr inż. Paweł Kurtasz jest ekspertem projektu „3 x Środowisko” ds. energii elektrycznej. Elektro­technik, przedsiębiorca, prezes spółki BlueSoft Smart Technology Cluster, która zajmuje się rozwojem i wdrażaniem inteligentnych technologii, z wyko­rzystaniem narzędzi z obszaru IT i automatyki. W swojej pracy kładzie duży nacisk na kwestię efektywności energetycznej, oszczędzania zasobów i zrównoważonego rozwoju.

Wywiad pochodzi z numeru drukowanego Mistrza Branży, luty 2015 r.

Marta Krzyżanowska: W pro­jekcie „3 x Środowisko” mó­wimy o konieczności oszczę­dzania zasobów, m.in. takich jak woda i energia elektryczna. Na fanpa­ge’u projektu „Ekologia w firmie” pi­saliśmy, dlaczego oszczędzanie wody jest ważne i jak to robić. Zachęcali­śmy do obserwowania własnych na­wyków oraz korzystania z nowocze­snych rozwiązań. Czy w przypadku energii elektrycznej jest podobnie?
Paweł Kurtasz: Można powiedzieć, że w przypadku oszczędzania energii elektrycznej działają podobne mecha­nizmy. Przede wszystkim warto obser­wować własne nawyki. Często zupełnie nieświadomie, w pewnym stopniu przez zaniedbanie, podwyższamy własne ra­chunki za energię. Nowoczesne sprzę­ty często gwarantują mniejsze zużycie energii oraz minimalne zużycie w sta­nie czuwania. Kupując sprzęt, może­my świadomie wybrać ten, który jest bardziej energooszczędny. Mamy taką możliwość. Więc tak, tutaj jest analo­gia, bo najważniejsze są dobre nawyki i nowoczesny sprzęt.

M.K.: Cały czas podkreślamy, że oszczędzasz własne fundusze, a do­datkowo dbasz o ochronę środowiska.
P.K.: Tak, dobrze o tym przypominać, po­nieważ ekologia często kojarzy się z inwe­stycjami, z wyższą ceną.

M.K.: Dlaczego powinniśmy dbać o mniejsze zużycie energii? Jakie są powody ekologiczne?
P.K.: Po pierwsze, do produkcji energii elektrycznej wykorzystywane są paliwa takie jak gaz ziemny, a w Polsce głównie węgiel kamienny, dodatkowo na początko­wym etapie, jako rozpałka, również mazut. Do tego dochodzi transport, co determinuje wtórne zużycie energii elektrycznej (kolej) i ropy naftowej (transport samochodowy). To wszystko wpływa na zanieczyszczenie środowiska i przyspiesza postępujący efekt cieplarniany.

Gdy analizujemy dane zużycia np. wę­gla kamiennego, widzimy skalę. Zuży­cie węgla w skali światowej podwaja się co 25 lat. Co oznacza, że przez ostatnie 25 lat zużyliśmy tyle węgla, co przez cały poprzedni okres, od kiedy zużycie węgla jest mierzone. Od połowy XIX w. do oko­ło 1989 r. zużyliśmy tyle samo węgla, co w latach 1989-2014. Proszę sobie wy­obrazić, jakie to niesie konsekwencje dla środowiska naturalnego. Należy tu rów­nież nadmienić, że większość ludzi uwa­ża, iż największa konsumpcja węgla ka­miennego miała miejsce na przełomie XIX i XX w., co jest oczywistą nieprawdą! Zachęcam do lektury książki dr. Marcina Popkiewicza Świat na Rozdrożu, z której pochodzą te dane.

M.K.: Wiele osób alarmuje, że Polska zużywa dwa razy więcej zasobów, niż może wydobywać, czyli żyjemy na kredyt?
P.K.: Zasoby nie wystarczą na zawsze. Dla­tego warto uczyć się oszczędzać tu, gdzie możemy. A w przypadku energii elektrycz­nej – szukać alternatywnych jej źródeł.

M.K.: Na co warto zwracać uwa­gę, przyglądając się możliwościom oszczędzania energii w piekarni lub cukierni?
P.K.: W takich miejscach przede wszystkim ważne jest oświetlenie. To firmy, w któ­rych często praca jest w systemie trzy­zmianowym, również w nocy. Zdarza się, że w części sprzedażowej okna są zasło­nięte regałami i zaklejone reklamami, więc oświetlenie sztuczne jest wykorzystywane przez cały czas pracy. A musi ono być do­bre, zarówno w części produkcyjnej, jak i handlowej. Pracownicy, przygotowując produkty, szczególnie te cukiernicze, mu­szą dobrze widzieć wszystkie szczegóły, a z kolei klienci „kupują wzrokiem”, więc towar musi być dobrze wyeksponowa­ny i odpowiednio oświetlony. Zachęcam, by w takich miejscach, w których światło ma się palić przez dłuższy okres, wyko­rzystywać świetlówki kompaktowe lub no­wocześniejsze świetlówki LED. To ostatnie rozwiązanie jest inwestycją, ale niewielką, i w dłuższych okresach jest zdecydowanie opłacalne. W ciągu ostatniego roku ceny świetlówek LED-owych spadły, więc inwe­stycja jest niższa niż kilka lat temu i dlatego też takie oświetlenie zaczyna wygrywać ze świetlówkami kompaktowymi. Oświe­tlenie LED doskonale sprawdza się w la­dach ekspozycyjnych w części handlowej, ponieważ praktycznie nie emituje ono cie­pła, a więc zapobiega to wysuszaniu, obsy­chaniu wyrobów umieszczonych w ladzie.

M.K.: Co zatem stanowi największą część rachunku za energię elektrycz­ną? Głównie przyglądamy się tym po­zycjom, które generują największe koszty.
P.K.: Tak, tu najszybciej zauważymy zmia­ny. W branży piekarniczo-cukierniczej jest to zdecydowanie koszt oświetlenia. Dlatego też zachęcam firmy z tej branży do wymia­ny oświetlenia na LED-owe. Ważne jest też samo ustawienie oświetlenia, by miejsca pracy były jak najefektywniej oświetlane. Ale w takich firmach są też sprzęty, które zużywają więcej energii, jednak korzystamy z nich doraźnie; może to być np. czajnik elektryczny czy zmywarka. Mają one dużą moc zainstalowaną, ale korzystamy z nich w krótkim czasie. Oczywiście warto dbać o to, by gotować odpowiednią ilość wody, a nie za każdym razem pełen czajnik. Zmy­warkę warto włączać, gdy jest wypełnio­na w całości, a nie zaledwie w niewielkiej części. Czasami opłaca się zainwestować w dodatkowe naczynia, by zmniejszyć czę­stotliwość zmywania. Ale na ogół bardzo duży udział w rachunkach mają sprzęty, które zużywają mniej energii, lecz stale pracują, np. lodówka czy bojler elektryczny. Niektórych sprzętów nie możemy odłączać, ale warto już na etapie zakupu zadbać o to, by były energooszczędne, bo po dłuższym okresie użytkowania to się po prostu opła­ca. A takie sprzęty, które nie są stale uży­wane, warto wyłączać.

M.K.: Jakie inne rozwiązania pozwolą nam oszczędzić energię?
P.K.: Rozwiązaniem wartym uwagi jest oświetlenie ciągów komunikacyjnych albo toalet. W tych miejscach dobrze jest mon­tować czujniki ruchu, wtedy oświetlenie włącza się na chwilę, na ten moment, gdy ktoś przechodzi lub przebywa w danym po­mieszczeniu. To daje faktyczne oszczędno­ści, bo nie zapominamy wyłączyć światła.

M.K.: Obecnie często mówi się o au­dycie energetycznym. Na czym on po­lega i czy faktycznie opłaca się korzy­stać z takich usług?
P.K.: W przypadku mniejszych firm nawet pobieżny, jedno-, dwudniowy audyt może dać widoczne efekty. W większych firmach produkcyjnych potrzebna jest dokładniej­sza analiza. Podczas audytu obserwowane są nawyki pracowników, badane jest zużycie energii przez poszczególne sprzęty. Spraw­dzana jest obecność tzw. odbiorów fanto­mowych, tzn. czy występuje zużycie energii, gdy teoretycznie wyłączone są wszystkie sprzęty. Następnie proponowane są rozwią­zania, które przyniosą oszczędności.

M.K.: Czy taki audyt możemy przepro­wadzić na własną rękę w małej firmie lub we własnym domu?
P.K.: Tak. W przypadku firm można korzystać z benchmarkingu, czyli porównywać zużycie energii w firmach podobnej wielkości z tych samych branż. To daje pierwsze rozeznanie, czy nie mamy większego zużycia, czy mieści­my się w średniej. A gdy mówimy o domach i małych firmach, niewielkich biurach, możemy to zrobić we własnym zakresie. W sprzeda­ży są dostępne proste mierniki, które włą­cza się do gniazdka, a do niego dany sprzęt. W ten sposób możemy zmierzyć zużycie ener­gii przez lodówkę, pralkę, zmywarkę i inne urządzenia. Dzięki temu możemy wyliczyć, czy opłaca się nam zainwestować np. w nową lodówkę lub chłodnię. Gdy wyliczymy zużycie energii na przestrzeni 5-6 lat, może się oka­zać, że warto zdecydować się na taki wyda­tek, bo oszczędności prądu pokrywają koszty nowej lodówki lub innego sprzętu. Następnie możemy sprawdzić, czy sprzęty w trybie stand by zużywają energię. Możemy sprawdzić, ile energii w trybie stand by czerpie kopiarka czy ekspres do kawy (o ile nie wyłącza się automatycznie). Dowiedzieć się, czy ładowarki pozostawione w kontakcie, nie ładujące sprzę­tu, pobierają energię. Najczęściej ładowarki nowszej generacji (elektroniczne) w zasadzie nie pobierają energii z sieci, jeśli same nie są obciążone, w przeciwieństwie do star­szych – transformatorowych. Warto również sprawdzić, czy faktycznie musimy codziennie włączać zmywarkę, może wystarczy to robić co drugi dzień i zadbać, by była wypełniona.

M.K.: Na co jeszcze warto zwrócić uwa­gę w piekarniach i cukierniach?
P.K.: To możliwość odzyskiwania ciepła z pieców oraz lodówek i chłodni. Przykła­dy takich rozwiązań można znaleźć w ba­zie dobrych praktyk na stronie projektu www.3xsrodowisko.pl.

M.K.: Czy w najbliższych latach możemy się spodziewać zmian, które będą nam ułatwiać oszczędne korzystanie z ener­gii elektrycznej?
P.K.: Myślę, że tak. Takie rozwiązania są te­stowane i wyniki zachęcają do korzysta­nia z nich na szerszą skalę. Zapewne jest to kwestią czasu. W Szwajcarii już kilka lat temu operator systemu dystrybucyjnego decydował, kiedy załączyć ładowanie elek­trycznych pieców akumulacyjnych u swoich klientów. Działanie to miało na celu zapew­nienie, w odpowiednim czasie, obciążania dla źródła energii systemowej (elektrowni ato­mowej) i jednocześnie zapobiegało nadmier­nemu przeciążeniu sieci w okresach dla niej niekorzystnych. Obecnie w Polsce na Wybrze­żu testowane są rozwiązania inteligentnych liczników energii elektrycznej, które stanowią element inteligentnych sieci elektroenerge­tycznych – SMART GRID. Inteligentne liczniki mierzą konsumpcję energii elektrycznej u od­biorców z uwzględnieniem, w jakich godzi­nach ta energia jest zużywana. Tym samym możliwe jest zróżnicowanie opłaty za ener­gię zależnie od pory dania, tzn. w okolicach popołudniowych (godz. 15.00-16.00) energia jest najdroższa, a późnym wieczorem i w nocy – najtańsza. Odbiorca sam decyduje, kiedy chce pobrać energię elektryczną z sieci, więc wszystkie możliwe odbiory przesuwa na go­dziny wieczorne lub nocne. Oszczędności pie­niędzy, jakie uzyskali odbiorcy, były znaczne, dodatkowo część odbiorców uzyskała również kilkuprocentowe oszczędności energii elek­trycznej. Inteligentne liczniki pozwalają także na automatyzowanie procesu oszczędzania, ponieważ mogą one sterować urządzeniami u klienta. Za ich pomocą można u klienta ste­rować grupą odbiorów, np. pralką, suszarką i zmywarką jednocześnie, tak, aby załączały się wtedy, gdy energia jest najtańsza. Takie rozwiązanie opłaca się zarówno operatorowi, jak i odbiorcy.

M.K.: Czy faktycznie dostawcom energii opłaca się, by odbiorcy korzystali z tań­szych rozwiązań? Przecież jeśli sprze­dają energię w najdroższej taryfie, ko­rzystają bardziej.
P.K.: Nie jest to do końca prawdą. Dla do­stawcy najbardziej korzystne jest, gdy pobory energii są na zbliżonym poziomie przez całą dobę. Dlatego dostawcy energii elektrycznej zachęcają odbiorców, np. oferując zróżnico­wane taryfy. To zmniejsza przeciążenia sieci w godzinach szczytu i wyrównuje dobowe zużycie energii.

M.K.: Analizując własne zużycie prądu, warto sprawdzić, czy zmiana taryf i ko­rzystanie z energii w godzinach wieczor­nych nie są dla nas korzystne?
P.K.: Zdecydowanie tak, to jedna z możliwo­ści. A im więcej wiemy o poborze energii przez sprzęty w naszych domach i firmach, tym ła­twiej nam planować takie zmiany.

M.K.: Dziękuję za rozmowę.