Modne ostatnimi czasy określenie „odpowiedzialności społecznej biznesu” przykuwa uwagę kolejnych przedsiębiorców, którzy coraz częściej dostrzegają korzyści wynikające z prowadzenia firm w myśl tej idei.

Co oznacza skrót CSR (Corporate Social Responsibility)? Dlaczego coraz więcej firm chce uczestniczyć w życiu choćby lokalnej społeczności? Jakie korzyści upatrują w tym przedsiębiorcy? Jakich wymiarów działalności organizacyjnej dotyczy idea odpowiedzialności społecznej?

Z uwagi na fakt, że każda organizacja funkcjonuje w pewnym otoczeniu, staje się ona organem społeczeństwa i pełni funkcję społeczną. Nakłada to na organizację i jej menedżerów odpowiedzialność, która daleko wykracza poza tradycyjną odpowiedzialność własności prywatnej. Interes przedsiębiorcy i dobro ogółu coraz częściej muszą iść w parze. Od przedsiębiorców wymaga się, by przyjęli odpowiedzialność za dobro ogółu, by podporządkowali swe działania normom etycznym, ograniczając swój własny interes i władzę w razie, gdyby ich egzekwowanie godziło w dobro powszechne i wolność jednostki¹. Tak o odpowiedzialności przedsiębiorstw pisał już w latach 50. XX w. guru zarządzania P.F. Drucker. Czy idea społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw prezentowana przez niego ponad pół wieku temu jest dziś aktualna? Przede wszystkim należy zastanowić się, jak dziś to pojęcie jest rozumiane.

CSR w teorii
Organizacja Biznes dla Odpowiedzialności Społecznej definiuje społeczną odpowiedzialność przedsiębiorstw CSR jako prowadzenie biznesu w sposób, który wychodzi naprzeciw lub przewyższa etyczne, prawne, komercyjne i społeczne oczekiwania otoczenia wobec biznesu. Definicja Forum Odpowiedzialnego Biznesu określa odpowiedzialny biznes jako dobrowolną strategię uwzględniającą społeczne, etyczne i ekologiczne aspekty w działalności gospodarczej w kontaktach z interesariuszami. Zgodnie z tą definicją priorytetowym celem odpowiedzialnie działającego przedsiębiorstwa jest osiągnięcie równowagi między jego efektywnością i dochodowością a interesem społecznym. Większość definicji społecznej odpowiedzialności opisują ją jako koncepcję, zgodnie z którą przedsiębiorstwa dobrowolnie łączą sprawy społeczne i środowiskowe z prowadzeniem działalności i relacjami z interesariuszami².

CSR w praktyce

Czego dokładnie dotyczy ta idea i gdzie można dostrzec jej praktyczne zastosowania?

Sposób zarządzania kapitałem ludzkim
daje możliwości przedsiębiorcom wprowadzania idei CSR. Wzięcie odpowiedzialności przez organizację za rozwój pracowników, czyli ich odpowiednie kształcenie, ułatwienie pracownikom równowagi między pracą a życiem rodzinnym, sprawiedliwe wynagrodzenie, zrozumiały i uczciwy system premiowy, pewność zatrudnienia na uczciwych, jasnych zasadach, brak dyskryminacji i wszelkich form mobbingowych to tylko wybrane działania, na które powinien zwrócić uwagę współczesny przedsiębiorca, który chce realizować idee CSR w praktyce.Idąc dalej tym tropem, fundamentalnego znaczenia nabiera również…

bezpieczeństwo pracy
To m.in. poddawanie się odpowiednim procedurom certyfikacji, doposażanie stanowisk pracy, dbałość o wybór podwykonawców, których produkty będą gwarantowały wysoką jakość wyrobów i usług. Generalnie, zapewnienie pracownikom zasobów wysokiej jakości, które umożliwią im realizację celów zawodowych na satysfakcjonującym poziomie.

Umiejętność dostosowania się do zmian
W sytuacji ciągłych przemian gospodarczych bardzo ważna jest adaptacja do zmian. Jak się okazuje, tu również jest miejsce na realizację idei CSR. Umiejętność przeprowadzenia pracowników przez proces zmian, zaangażowanie ich poprzez właściwą komunikację, zachęcanie do współuczestnictwa w proces wprowadzania zmian to elementy, które budują zaufanie i sprzyjają dialogowi i kreują dobrą kulturę organizacji. To wiedza, którą menedżerowie i przedsiębiorcy pozyskują na szkoleniach, gdyż - jak pokazuje praktyka - jest to wciąż trudne wyzywanie dla zarządzających.

Odpowiedzialność za środowisko i zasoby naturalne
Coraz częściej przekonujemy się, że zarządzanie w zakresie wpływu na środowisko i wykorzystanie zasobów naturalnych to nie tylko zadanie dla dużych przedsiębiorstw. Dążenie do zmniejszenia zużycia zasobów naturalnych czy redukcja zanieczyszczeń i produkcji odpadów, zmniejszenia zużycia energii, inwestycje dobre nie tylko dla firmy, ale i dla środowiska to działania, które dopełniają ideę społecznej odpowiedzialności biznesu. Warto zastanowić się, jakie zmiany w tym obszarze może wprowadzić nawet małe przedsiębiorstwo.

Odpowiedzialność za pracowników
Każda organizacja funkcjonująca na rynku tworzy miejsca pracy, każda powstająca fabryka daje nadzieje na zatrudnienie, to nadzieja na zarobek i poprawę statutu finansowego (zwłaszcza w obszarach dotkniętych wysokim bezrobociem). To swoiste wejście w społeczności lokalne to m.in. wzięcie odpowiedzialności za pracowników, ich wynagrodzenie, ich doświadczenie z pracodawcą, to wciąż okazja do dawania przykładu dobrych praktyk. Warto w tym miejscu wskazać na takie działania, jak możliwość zapewnienia opieki medycznej pracownikom i ich rodzinom, kształcenie i to nie tylko zawodowe, ale np. poprzez edukację ekologiczną – konkretne działania na rzecz środowiska, to również filantropia czy sponsorowanie na szczeblu lokalnym kultury czy sportu.

Relacje z klientami i kontrahentami budowane na zaufaniu
CSR to również przestrzeganie standardów odpowiedzialności na każdym etapie łańcuch dostaw, to nie tylko odpowiedź na potrzeby klientów, ale wręcz kreowanie ich potrzeb. To ciągłe balansowanie na granicy technik wpływu społecznego. To wzięcie odpowiedzialności, by ten wpływ społeczny nie przerodził się w manipulacje. I tu zapewne wielu przedsiębiorców zada sobie pytanie, czy w dzisiejszym świecie jest to w ogóle możliwe? Na ten moment odpowiem jedynie, że jest to bardzo trudne. Dlatego należy budować z klientami i partnerami biznesowymi relacje długofalowe oparte na zaufaniu. Takich relacji nie można zbudować na bazie manipulacji.

 Mówiąc o CSR, często wspomina się o prawach człowieka. Postrzeganie praw człowieka w różnych aspektach działań biznesowych, wprowadzanie właściwych procedur zapobiegania korupcji, to wszelkie kodeksy etyczne, ich weryfikacja i monitoring. Ze wglądu na coraz większy zasięg organizacji coraz większą uwagę zwraca się na troskę o globalne środowisko (np. uprawy fairtrade).

Biznes w lokalnej społeczności
O przewadze konkurencyjnej organizacji stanowią relacje z otoczeniem społecznym. Dlatego tak ważne jest, by to otoczenie poznać, zrozumieć i umieć przewidzieć jego oczekiwania. Przedsiębiorstwa nie mogą funkcjonować w oderwaniu od społeczeństwa, jego problemów i potrzeb. Źle działająca organizacja nie może wypełniać zadań społecznych. Nie jest więc dobrym partnerem dla przedstawicieli społeczności lokalnych, inwestorów, a co za tym idzie ? dla pracowników. By organizacja dobrze funkcjonowała, potrzebuje mądrego zarządzania, wiedzy, umiejętności oraz potencjału. Bardzo często realizacja idei społecznej odpowiedzialności ma wpływ na zmianę modelu biznesowego i stawia organizację w nowej roli, wymagającej wykształcenia świadomości związku biznesu i środowiska oraz zrozumienia problemów społecznych. I tak jak organizacje nie funkcjonują bez społeczeństwa, tak społeczeństwu potrzebne są sprawnie działające organizacje. Jedni i drudzy potrzebują siebie nawzajem; ważne, by budować te relacje w oparciu o obopólne korzyści.

dr inż. Joanna Tokar, trener, coach

¹ P. Drucker: Praktyka zarządzania
² http://www.magdalenadaszkiewicz.pl/attachments/File/artyku__y/Daszkiewicz_CSR.pdf