Pobieranie opłat półkowych jest naruszeniem zakazu nieuczciwej konkurencji i z tego tytułu ustawodawca przewiduje odpowiedzialność cywilną sieci handlowej względem dostawcy, dostarczając różnych narzędzi prawnych.

Dostawca może żądać zaniechania niedozwolonych działań, usunięcia ich skutków, naprawienia szkody oraz zwrotu bezpodstawnie pobranych korzyści. Na podstawie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych można z kolei dochodzić odsetek ustawowych (obecnie na poziomie 13%) za każdy dzień opóźnienia ze strony sieci powyżej 30. dnia od terminu wymagalności. – W tym wypadku, tak jak przy opłatach półkowych, niekorzystne zapisy określające bardzo długie terminy rozliczeń nie mają znaczenia, jako że z mocy ustawy nie są one wiążące. Zwrotu opłat półkowych oraz odsetek od transakcji handlowych można się ubiegać na 3 lata wstecz – taki jest właśnie okres przedawnienia – podkreśla Michał Rek, ekspert firmy Amesto Doradztwo Prawne.

Kilka etapów dochodzenia roszczeń

Dochodzenie roszczeń wiąże się z kilkoma etapami. Pierwszy z nich to identyfikacja, które opłaty można zakwalifikować do opłat półkowych, oraz określenie, które faktury nie zostały opłacone przez sieć przed upływem
31 dni od terminu spełnienia świadczenia przez dostawcę. Zebranie wstępnej informacji na ogólnym poziomie nie zabiera przeważnie więcej niż 1-2 dni. Jeśli jednak przygotowujemy dokumenty do potencjalnego dochodzenia roszczenia, warto zrobić to skrupulatnie i systematycznie, aby żadnej z płatności oraz faktur nie pominąć. Oba roszczenia korzystnie jest podzielić na poszczególne miesiące w okresie ostatnich 3 lat i w ten sposób wpisać do tabelki arkusza kalkulacyjnego, a następnie zrewaloryzować o odsetki ustawowe. Ma to szczególne znaczenie przy dużych kwotach opłat półkowych, gdzie sama rewaloryzacja może wynieść kilkaset tysięcy złotych.

Teoretycznie kolejnym krokiem powinno być wysłanie wezwania do zapłaty do sieci i pozwolenie sieci na ustosunkowanie się do roszczenia. Niemniej jednak w praktyce wysyłane jest od razu przedsądowe wezwanie do próby ugodowej, jako że przerywa ono bieg przedawnienia. – Trzeba sobie zdawać sprawę, że niejednokrotnie każdy dzień przedawnienia to kwota przekraczająca nawet 10 000 zł. W wyniku wezwania w sądzie odbywa się spotkanie, podczas którego przedstawiciele dostawcy, jak i sieci mają możliwość zawarcia ugody. Dzięki temu obie strony oszczędzają dużo czasu i nie są narażone na dodatkowe koszty prowadzenia procesu. Doświadczenie wskazuje jednak, że rzadko dochodzi do zawarcia ugody, a większość spraw kończy się jednak wyrokiem sądu na sali sądowej – tłumaczy Michał Rek.

Sieciowe fortele

Coraz większa świadomość dostawców oraz coraz bardziej drastyczne skutki nieuczciwej polityki sieci sprawiają, że liczba pozwów dotyczących opłat półkowych rośnie z roku na rok. W 2010 r. było to „zaledwie” 150 spraw, a już 2 lata później liczba ta uległa podwojeniu. Szacuje się, że tendencja wzrostowa zostanie zachowana, a zmiany i zawirowania na rynku sieci (np. przejęcie sieci Real) mogą spowodować, że z kolejnym podwojeniem liczby spraw będziemy mieli do czynienia jeszcze w tym roku.

Liczba spraw z tytułu opłat półkowych

W świetle pozytywnych wyroków na rzecz dostawców sieci uciekają się do coraz to nowych forteli i rozwiązań. Z rynku dochodzi coraz więcej sygnałów, że dostawcy są zmuszani do podpisywania aneksów do umowy, gdzie zmieniany jest sąd właściwy do prowadzenia sprawy z sądów powszechnych na sąd arbitrażowy. Presja wywierana jest na różnych płaszczyznach i niejednokrotnie dochodzi do wstrzymania opłacania faktur na rzecz dostawcy i wstrzymania zamówień do czasu podpisania niekorzystnego aneksu.

– Teoretycznie sąd arbitrażowy nie powinien mieć wpływu na możliwość uzyskania pełnego roszczenia, ponieważ bazuje na dokładnie tym samym prawie co sądy powszechne. Niestety praktyka pokazuje, że wyroki sądów arbitrażowych są mniej korzystne dla dostawców – ostrzega ekspert. – Pojawiają się również informacje, że jedna z sieci handlowych wyznaczyła sąd arbitrażowy w Szwajcarii. Oczywistością jest, że przeciętnego polskiego dostawcę nie byłoby stać na tę rozprawę – dodaje.  


autor:  Amesto Doradztwo Prawne

• Wszystko, co chciałbyś wiedzieć o opłatach półkowych – cz. III

• Wszystko, co chciałbyś wiedzieć o opłatach półkowych – cz. II

• Wszystko, co chciałbyś wiedzieć o opłatach półkowych – cz. I