W związku z coraz większą różnorodnością produktów żywnościowych wprowadzonych na rynek konsumenci oczekują czytelnych i wyczerpujących informacji na temat ich jakości i pochodzenia. Taką funkcję „przewodnika” mają spełnić znaki podkreślające wyższą jakość oznakowanego produktu.

Okazuje się, że coraz popularniejsze stają się produkty posiadające certyfikat rolnictwa ekologicznego.

W ostatnich latach w Polsce na­stąpił dynamiczny wzrost liczby gospodarstw prowadzących pro­dukcję metodami ekologicznymi. Według danych publikowanych przez Główny In­spektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (stan na dzień 31.12. 2012 r.) w Polsce mieliśmy 26 376 gospo­darstw prowadzących produkcję metoda­mi ekologicznymi. Najwięcej gospodarstw ekologicznych było w województwach: war­mińsko-mazurskim (3803), zachodniopo­morskim (3600) i podlaskim (2932).

Zainteresowanie konsumentów produktami wytwarzanymi bez zastosowania dodat­ków chemicznych lub z ich ograniczeniem do niezbędnego minimum i tylko do ści­śle zatwierdzonych substancji spowodo­wało rozwój przetwórstwa ekologicznego. Na dzień 31.12.2012 r. w Polsce mieliśmy 312 zakładów produkujących żywność eko­logiczną (przetwórców i dystrybutorów).

Co to jest produkt rolnictwa ekologicznego?
Jest to produkt wytworzony metodą eko­logiczną. Oznacza to, że sposób produkcji jest zgodny z wymaganiami Rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerw­ca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicz­nej i znakowania produktów ekologicz­nych i uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 (Dz.U.L. 189 z 20.07.2007 r., s.1) z późniejszymi zmianami i wszystkie su­rowce pochodzenia rolniczego pochodzą z upraw ekologicznych potwierdzonych cer­tyfikatem zgodności z ww. rozporządze­niem. Surowce ekologiczne pochodzenia rolniczego, np. żyto, posiadające certyfi­kat ekologiczny, są wyprodukowane bez stosowania nawozów sztucznych i środków ochrony roślin uzyskanych w drodze prze­mysłowej syntezy chemicznej, nie wspo­minając już o Organizmach Genetycznie Modyfikowanych (GMO), którym w ekolo­gii mówimy zdecydowanie NIE.

W przetwórstwie ekologicznym ważne jest zachowanie ciągłości ekologicznej metody produkcji na każdym etapie prze­twarzania, tzn. jeżeli mamy surowiec eko­logiczny, np. wspomniane wcześniej żyto, to musi ono być przemielone na mąkę w młynie, który również jest nadzoro­wany przez upoważnioną jednostkę cer­tyfikującą. Piekarz, który kupuje eko­logiczną mąkę do wypieku pieczywa ekologicznego, również musi posiadać certyfikat potwierdzający ekologiczną metodę produkcji pieczywa. Na etykie­cie takiego produktu, oprócz napisu na­wiązującego do ekologicznego sposobu produkcji i logo rolnictwa ekologicznego, powinien być umieszczony numer identy­fikacyjny jednostki certyfikującej, nadany przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi, wskazujący, która jednostka certyfiku­jąca sprawuje nadzór nad producentem danego produktu. Na przykład numer PL­-EKO-05 oznacza, że produkt jest pod nadzorem jednostki certyfikującej Biocert Małopolska Sp. z o.o.

Pod logo i numerem identyfikacyjnym jednostki certyfikującej umieszczana jest informacja o kraju pochodzenia surowca. I tak w wypadku produktów, których su­rowce wykorzystane do produkcji pochodzą z krajów Unii Europejskiej, będzie widniał napis „Rolnictwo UE”, natomiast na sło­iczku kawy rozpuszczalnej będzie oznako­wanie: „Rolnictwo spoza UE”, bo surowiec, jakim jest kawa, jest importowany spoza Unii Europejskiej. W przypadku czekolady mlecznej, gdzie część surowców pochodzi z krajów UE, a cześć – spoza Unii, oznako­wanie kraju pochodzenia będzie wygląda­ło w następujący sposób: „Rolnictwo UE/spoza UE”. Jeżeli surowce pochodzą z tego samego kraju, człon „UE” lub „spoza UE” można zastąpić nazwą konkretnego kraju. Prawidłowe oznakowane produktu przed­stawiono na rys. 1.

Przetworzony produkt ekologiczny, czyli jaki?
Zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 artykuł rolno­-spożywczy może być uznany za prze­tworzony produkt ekologiczny tylko po spełnieniu jednocześnie następują­cych warunków:
1. Co najmniej 95% składników pocho­dzenia rolniczego zawartych w produk­cie wytworzono metodami ekologiczny­mi, co jest udokumentowane certyfikatem ekologicznym. Zapis ten często jest in­terpretowany w sposób, że pozostałe 5% może pochodzić z upraw konwencjo­nalnych. Nic bardziej mylnego, bo wszyst­kie pozostałe składniki pochodzenia rol­niczego (czyli pozostałe 5% składników) nie muszą być ekologiczne, ale muszą to być składniki wymienione w załącz­niku IX Rozporządzenia Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r. ustanawiającego szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji eko­logicznej i znakowania produktów eko­logicznych w odniesieniu do produk­cji ekologicznej, znakowania i kontroli  (Dz.U.L. 250 z 18.09.2008 r. s.1) z później­szymi zmianami. W załączniku tym może­my znaleźć jako wymieniony np. agrest, marakuję czy pieprz peruwiański.

2. Produkt może zawierać dodatki do żyw­ności oraz substancje pomocnicze w prze­twórstwie i inne produkty, które muszą być stosowane w przetwarzaniu składników pochodzenia rolniczego z produkcji eko­logicznej, ale tylko te, które są wymienio­ne w załączniku VIII ww. rozporządzenia.

3. Produkt może zawierać wodę pitną i sól (zawierającą jako główny składnik chlorek sodu lub potasu). W przypadku soli nale­ży zwrócić uwagę na zawartość substan­cji antyzbrylających, które są zabronione.

4. Do obróbki produktu lub surowców nie stosowano promieniowania jonizującego lub substancji niedopuszczonych przez ww. rozporządzenie.

5. Do wytworzenia produktu nie użyto or­ganizmów modyfikowanych genetycznie.


Przetwórstwo ekologiczne a konwencjonalne
Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 dopuszcza, aby zakład przetwórczy prowadził jednocześnie przetwórstwo produktów ekologicznych i konwen­cjonalnych. Należy jednak pamiętać, że w takim przypadku musi zostać za­pewniona rozdzielność pomiędzy proce­sem produkcyjnym ekologicznym a kon­wencjonalnym. Rozdzielność ta może mieć charakter fizyczny lub czasowy. Co to oznacza? Rozdzielność fizyczna polega na posiadaniu oddzielnych linii produkcyjnych do produkcji ekologicznej i konwencjonalnej. Rozdzielność czasowa polega na produkcji w określonej kolej­ności produktów ekologicznych i kon­wencjonalnych. Po dokładnym wyczysz­czeniu linii produkcyjnej pierwszeństwo ma produkcja ekologiczna, a następnie – konwencjonalna.

Producent powinien przedstawić nadzo­rującej go jednostce certyfikującej plan produkcji ekologicznej. Wszystkie działa­nia dotyczące produkcji ekologicznej, ta­kie jak zapisy produkcyjne dotyczące ilości wyprodukowanego produktu, czyszczenia linii produkcyjnej, pochodzenia surowca, powinny być prowadzone w stosownych rejestrach. Proszę pamiętać, że kontrola to taka ,,fotografia” z jednego dnia produk­cji w zakładzie, a certyfikat jest wydawany na cały rok. Dlatego też jednostka certyfi­kująca w ramach sprawowanego nadzoru powinna wiedzieć, co się dzieje w zakła­dzie przez okres nadzoru nad certyfikatem, a to właśnie mają umożliwić prowadzone rejestry. Należy też pamiętać o pełnej iden­tyfikowalności: surowiec – wyrób gotowy, powiązaniem w rejestrach pomiędzy nume­rem partii a wyrobem gotowym.

Jak się okazuje, produkcja wyrobów eko­logicznych nie jest skomplikowana, ale wy­maga więcej staranności. Wynagrodzeniem za poniesiony trud w uzyskaniu certyfikatu ekologicznego będzie satysfakcja klienta.

Dorota Kowalewska, BioCert Małopolska Sp. z o.o.