Nowe wytyczne dotyczące znakowania żywności wciąż nastręczają problemów producentom opracowującym etykiety. Nadal jest wiele niejasnych kwestii, kłopotliwych dla niektórych kategorii produktów spożywczych czy producentów. Rozstrzygnięcie zagadnienia sposobu deklarowania obecności alergenów przyniosło Zawiadomienie KE z 07.2017
Podobne artykuły
Konflikt znaków przekreślonego kłosaObowiązek kontrolowania akryloamidu – wymóg nowych przepisów prawnychWartość odżywcza w pytaniach i odpowiedziachmateriał z wydania luty 2018
Po blisko 6 latach od ukazania się rozporządzenia nr 1169/2011 opublikowano długo wyczekiwany dokument Komisji Europejskiej, który ma być pomocny przy deklarowaniu składników alergennych w oznakowaniu. Jest to Zawiadomienie Komisji
z 13 lipca 2017 r. dotyczące przekazywania informacji o substancjach lub produktach powodujących alergie lub reakcje nietolerancji, wymienionych w załączniku II do rozporządzenia (UE) nr 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności. Składa się on z kilku części:
1. wykazu alergenów z załącznika II do rozporządzenia 1169/2011,
2. sposobu podawania alergenów dla żywności opakowanej: a) jeśli na żywności umieszczono wykaz składników,
b) jeśli na żywności nie umieszczono wykazu składników, c) oznaczanie pochodnych tego samego alergenu;
3. zwolnienia z wymogu i dobrowolne powtórzenie,
4. sposobu informowania o alergenach na żywności nieopakowanej i aktualizowaniu załącznika dotyczącego wykazu alergenów.
Zawiadomienie komisji ma pomóc przedsiębiorcom i organom kontrolującym w stosowaniu wytycznych zawartych w rozporządzeniu nr 1169/2011. Odnośnie do katalogu alergenów, które są wymienione w załączniku II do rozporządzenia 1169/2011, zostały dodane wyjaśnienia:
• zboża, które wymienione są w pkt 1 załącznika II, to wykaz wyczerpujący;
• jaja – odnoszą się do jaj wszystkich ptaków utrzymywanych w warunkach fermowych;
• mleko – odnosi się do mleka uzyskiwanego z gruczołów mlekowych zwierząt utrzymywanych w warunkach fermowych;
• orzechy wymienione w pkt 8 zał. II to lista zamknięta.
Należy podkreślić, że wykaz w załączniku II zawiera produkty i substancje wymienione jako takie, ale również ich produkty pochodne, oczywiście poza pewnymi wyjątkami.
Jak deklarować składnik alergenny? – nowe regulacje
Alergeny mają być deklarowane w wykazie składników z zachowaniem kolejności malejącej, jeśli chodzi o ilościową zawartość, oczywiście jeżeli na etykiecie podano wykaz składników.
Doprecyzowanie jeśli chodzi o deklarację zbóż zawierających gluten: jeżeli składniki są wytwarzane ze zbóż zawierających gluten, muszą być one umieszczone pod nazwą wyraźnie odnoszącą się do określonego rodzaju zbóż, tj. pszenica, żyto, jęczmień, owies. Na przykład: ocet ze słodu jęczmiennego, płatki owsiane.
Jeżeli używane są nazwy „orkisz”, „khorasan” lub „durum”, wymagane jest wyraźne odniesienie się do określonego rodzaju zboża, czyli „pszenica”. Obok słowa „pszenica” można fakultatywnie dodać określenia „durum”, „orkisz” lub „khorasan”. Na przykład: pszenica lub pszenica (durum) lub pszenica durum, pszenica lub pszenica (orkisz) lub pszenica orkisz.
Do określonego rodzaju zboża można fakultatywnie dodać słowo „gluten”, na przykład mąka pszenna (zawiera gluten) lub mąka pszenna (gluten). Jeśli gluten został dodany jako składnik, należy wskazać rodzaj zboża, z którego pochodzi, na przykład: gluten (pszenica), gluten pszenny lub gluten (z pszenicy). Dekstryna (pszenica) lub dekstryna (zawiera pszenicę) lub (zawiera gluten pszenny).
Jeśli produkt zawierający jedno ze zbóż, np. owies, spełnia odpowiednie wymogi Rozporządzenia (UE) nr 828/2014 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat nieobecności lub zmniejszonej zawartości glutenu w żywności, na produkcie można użyć określeń „produkt bezglutenowy” lub „produkt o bardzo niskiej zawartości glutenu”. Jednakże zboża wymienione w załączniku II muszą być w każdym przypadku wskazane i podkreślone w wykazie składników.
W przypadku orzechów należy wskazać określony rodzaj wymieniony w pkt 8 zał. II, tj. migdały, laskowe, włoskie, nerkowca, pekan, brazylijskie, pistacje, makadamia lub Queensland. Jeśli w przetwórstwie użyto składników lub substancji pomocniczych pochodzących z orzechów, należy wskazać składnik z wyraźnym odniesieniem do nazwy określonego orzecha, np. aromat (migdały).
Alergeny należy wyróżniać na tle innych składników za pomocą czcionki, stylu lub koloru tła. Panuje więc dowolność, ale jeśli nazwa składnika alergennego składa się z kilku oddzielnych słów, np. mleko w proszku, wystarczy podkreślić słowo, które odpowiada substancji lub produktowi wymienionemu w załączniku II.
Jeśli składnik złożony zawiera substancje powodujące alergie, należy je podkreślić w wykazie składników. Przykład: Nadzienie bananowe zawierające żółtko jaj, truskawki, cukier, wodę…. Kanapki z majonezem wytworzonym z jaj…
Podstawowe reguły deklarowania alergenów |
Znakowanie alergenów, jeśli na etykiecie nie umieszczono wykazu składników
W przypadku żywności, która jest zwolniona z podawania wykazu składników, należy użyć słowa „zawiera”, po czym podać nazwę alergenu.
W przypadku żywności zwolnionej z podawania wykazu składników, ale stosowanej jako składnik przy wytwarzaniu innej żywności, w której podaje się wykaz składników, należy podkreślić alergeny, tak aby odróżnić je od pozostałych składników w wykazie, np. składniki: wino (zawiera siarczyny), przy czym słowo „siarczyny” należy wyróżnić.
Oznaczanie pochodnych tego samego alergenu
Jeśli kilka składników pochodzi od tego samego środka spożywczego, który jest alergenem, w oznakowaniu jest to sprecyzowane w odniesieniu do każdego takiego składnika. Powtarzanie nazwy alergenu przy każdym jego wystąpieniu nie jest konieczne. Każda forma wyraźnie informująca, że różne składniki pochodzą od tej samej substancji alergennej, spełnia ten wymóg i jest do przyjęcia. Odniesienie musi być jednak zawsze bezpośrednio powiązane z wykazem składników, choćby poprzez umieszczenie informacji na końcu wykazu składników lub w bezpośrednim pobliżu wykazu składników. Na przykład żywność zawierająca dodatki do żywności, nośniki i substancje pomocnicze w przetwórstwie będące pochodnymi pszenicy można etykietować następująco: dodatek (1), dodatek (1), nośnik (1) substancja (1). I objaśnienie (1) z pszenicy (przy czym wyraz „pszenica” musi być podkreślony).
Nie trzeba wyszczególniać alergenów (art. 9 ust. 1 lit. c) w przypadkach, gdy nazwa środka spożywczego wyraźnie odnosi się do danej substancji lub produktu – czyli jeżeli żywność jest sprzedawana pod nazwą „ser” czy „śmietana”, jednoznacznie odnoszącą się do jednego z alergenów, np. mleka, jest ona zwolniona z wymogu dotyczącego podawania wykazu składników, nie ma konieczności wskazywania danego alergenu na etykiecie.
Jeśli jednak żywność jest sprzedawana pod znakiem handlowym, marką, która jako taka nie odnosi się bezpośrednio do alergenu z załącznika II, do nazwy należy dodać informację uzupełniającą, zawierającą dokładne odniesienie do alergenu, na przykład „Ambert” (nazwa żywności) wraz z określeniem „tradycyjny ser pleśniowy” (dodatkowy tekst umieszczony w bezpośrednim pobliżu nazwy żywności), gdzie ser jest dokładnym odniesieniem do substancji wymienionej w załączniku II.
Jeśli nazwa żywności wyraźnie odnosi się do jednego z alergenów, a na żywności umieszczono wykaz składników (dobrowolnie lub obowiązkowo), alergen obecny w żywności należy podkreślić w wykazie składników, na przykład „ser (mleko sól, podpuszczka), przy czym mleko jest podkreślone za pomocą czcionki, stylu lub koloru tła.
Jeśli nazwa żywności na produkcie wyraźnie odnosi się do substancji lub produktu alergennego, ale zawiera on również inne alergeny, muszą być one wykazane, aby umożliwić konsumentom dokonywanie świadomego wyboru żywności, która jest dla nich bezpieczna.
Dobrowolne powtórzenie
Nie ma możliwości dobrowolnego powtarzania informacji o alergenach poza wykazem składników, nie można również używać słowa „zawiera”, po którym podana jest nazwa alergenu, ani używać symboli lub pól tekstowych. Alergeny są podawane wyłącznie w wykazie składników.
Żywność nieopakowana
Zgodnie z rozporządzeniem nr 1169/2011 obowiązkowe jest podawanie informacji o alergenach na żywności nieopakowanej. Przekazywanie tych danych zgodnie z przepisami unijnymi dozwolone jest za pośrednictwem wszystkich środków komunikacji, tak aby umożliwić konsumentowi dokonanie świadomego wyboru; może być to etykieta, inne dołączone materiały czy inne środki informacji, w tym nowoczesne narzędzia technologiczne lub przekaz ustny, ale możliwy do zweryfikowania.
Państwa członkowskie mogą przyjmować własne krajowe przepisy. Jeśli takowych nie ma, zastosowanie do żywności nieopakowanej mają przepisy dotyczące żywności opakowanej. Zatem informacje o alergenach muszą być widoczne, wyraźnie czytelne i w stosownych przypadkach nieusuwalne oraz muszą mieć formę pisemną.
I tak zgodnie z obowiązującym w naszym kraju Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych wymaga się, aby również w przypadku żywności nieopakowanej podawać wykaz składników. Nie ma możliwości podawania informacji o alergenach wyłącznie na życzenie konsumenta.
Komisja przypomina, że lista alergenów może być modyfikowana, jeśli dostarczone zostaną dowody, że dana żywność lub jej pochodna nie ma właściwości alergizujących, taki alergen może zostać wykreślony. Podobnie, nowe alergeny mogą być dopisywane do listy. Wnioski można składać do Komisji Europejskiej, będą one poddane ocenie.
Deklarowanie niezamierzonej obecności alergenów
W rozporządzeniu nr 1169/2011 w art. 36 został zawarty zapis dotyczący podawania dobrowolnych informacji na temat żywności. Artykuł ten zapowiada, że Komisja przyjmuje akty wykonawcze dotyczące podawania informacji na zasadzie dobrowolności informacji dotyczących możliwej i niezamierzonej obecności w żywności substancji lub produktów powodujących alergie czy reakcje nietolerancji. Dotychczas nie ustanowiono jednak jednolitego systemu w zakresie przekazywania takich informacji. Nie określono również liczbowego limitu zanieczyszczeń krzyżowych, gdyż przestrzeganie Dobrej Praktyki Produkcyjnej z założenia likwiduje ryzyko jakichkolwiek zanieczyszczeń krzyżowych.
Europejska organizacja reprezentująca podmioty branży spożywczej Food Drink Europe uważa, że może to utrudniać konsumentom podejmowanie świadomych wyborów i apeluje do Komisji Europejskiej o ustanowienie zharmonizowanych ram znakowania niezamierzonej obecności alergenów. Producenci powinni pamiętać, że bezzasadne stosowanie sformułowań o śladowych ilościach alergenów jest niedozwolone, ponieważ może świadczyć właśnie o braku odpowiedniej kontroli procesu produkcji zapobiegającej zanieczyszczeniom krzyżowym żywności. W tym zakresie trzeba oczekiwać na kolejne publikacje prac Komisji Europejskiej.
Wioletta Bogusz-Kaliś, specjalista ds. bezpieczeństwa żywności i znakowania