W styczniu 2013 r. i w grudniu 2016 r. Komisja Europejska wydała dodatkowe dokumenty odpowiadające na nurtujące pytania producentów żywności w zakresie znakowania, w tym wartości odżywczej. Prezentujemy wybrane zasady, które będą pomocne w opracowaniu obowiązkowej tabeli wartości odżywczej umieszczanej na produktach piek-cuk.
Podobne artykuły
Jak deklarować alergeny? – dodatkowe wytyczne Komisji EuropejskiejObowiązek kontrolowania akryloamidu – wymóg nowych przepisów prawnychKonflikt znaków przekreślonego kłosaPytania i odpowiedzi dotyczące stosowania rozporządzenia (UE) nr 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności – 31.01.2013 r.
• Czy przepisy dotyczące informacji o wartości odżywczej określone w rozporządzeniu w sprawie informowania o żywności mają zastosowanie do wszystkich środków spożywczych?
Przepisy te nie mają zastosowania do niżej wymienionych środków spożywczych, do których stosuje się właściwe dla nich przepisy w zakresie etykietowania:
– suplementy diety;
– naturalne wody mineralne;
– żywność specjalnego przeznaczenia żywieniowego, jeżeli nie istnieją żadne szczególne przepisy dotyczące poszczególnych aspektów informacji o wartości odżywczej.
• Jakie informacje należy podać?
Obowiązkowa informacja o wartości odżywczej musi obejmować wszystkie poniższe elementy oraz ilość jakiegokolwiek składnika odżywczego, dla którego złożono oświadczenie żywieniowe, lub innej substancji, dla której złożono oświadczenie żywieniowe lub zdrowotne: wartość energetyczna, a także ilość tłuszczu, kwasów tłuszczowych nasyconych, węglowodanów, cukrów, białka oraz soli. Wartość energetyczną należy podawać w kJ (kilodżulach) oraz kcal (kilokaloriach). Jako pierwszą należy podać wartość w kilodżulach, a następnie wartość w kilokaloriach. Można stosować skróty kJ/kcal. Kolejność prezentowanych informacji powinna być następująca:
Wartość energetyczna:
• tłuszcz
w tym: – kwasy tłuszczowe nasycone
• węglowodany
w tym: – cukry
• białko
• sól
O ile pozwala na to dostępne miejsce, informację należy przedstawić w formie tabeli wraz z uszeregowanymi war-tościami liczbowymi. Format liniowy jest dopuszczalny, gdy miejsce na to nie pozwala. Do informacji o wartości odżywczej zastosowanie mają zasady dotyczące minimalnego rozmiaru czcionki: informację tę należy drukować, stosując rozmiar czcionki o wysokości x wynoszącej co najmniej 1,2 mm. W przypadku opakowań lub pojemników, których największa powierzchnia jest mniejsza niż 80 cm2, wysokość x musi wynosić co najmniej 0,9 mm. Wysokość x zdefiniowano w załączniku IV do rozporządzenia w sprawie informowania o żywności
(Uwaga: żywność w opakowaniach lub pojemnikach, których największa powierzchnia wynosi mniej niż 25 cm2, jest zwolniona z obowiązku podawania na niej informacji o wartości odżywczej).
W przypadku gdy wartość energetyczna lub ilość składnika (składników) odżywczego (odżywczych) w produkcie jest znikoma, informacje dotyczące tych elementów można zastąpić komunikatem „zawiera znikome ilości…”, który umieszcza się bezpośrednio w pobliżu informacji o wartości odżywczej. W przypadku żywności nieopakowanej, jeśli dobrowolnie chcemy zamieścić tabelę, treść informacji o wartości odżywczej można ograniczyć do podania wartości energetycznej lub wartości energetycznej łącznie z ilością tłuszczu, nasyconych kwasów tłuszczowych, cukrów i soli.
• Czy można stosować inne formy wyrażania informacji?
Oprócz wspomnianych form wyrażania informacji (w przeliczeniu na 100 g/ml, porcję, wartość procentową referencyjnych wartości spożycia) oraz prezentacji (nazwa składnika odżywczego, wartość numeryczna) można zastosować inne formy wyrażania informacji lub prezentację w postaci grafik czy symboli, pod warunkiem że: – opierają się one na rzetelnych, naukowo uzasadnionych badaniach konsumenckich i nie wprowadzają konsumenta w błąd;
– ich opracowanie jest wynikiem konsultacji z szerokim spektrum zainteresowanych grup;
– mają na celu ułatwienie konsumentowi zrozumienia znaczenia danej żywności dla zawartości energii i składników odżywczych w diecie;
– w przypadku innych form wyrażania informacji są one oparte albo na zharmonizowanych referencyjnych wartościach spożycia określonych w załączniku XIII, albo – w przypadku ich braku – na ogólnie przyjętych zaleceniach naukowych dotyczących spożycia energii czy składników odżywczych;
– są one obiektywne i niedyskryminacyjne oraz
– nie stwarzają przeszkód dla swobodnego przepływu towarów.
• Jakie produkty podlegają wyłączeniom?
Następujące produkty są zwolnione z wymogu przedstawiania obowiązkowej informacji o wartości odżywczej, z wyjątkiem przypadków, w których złożono oświadczenie żywieniowe lub zdrowotne:
1. produkty nieprzetworzone, które zawierają pojedynczy składnik lub pojedynczą kategorię składników;
2. produkty przetworzone, w przypadku których jedynym procesem przetwarzania, jakim je poddano, jest dojrzewanie, i które obejmują pojedynczy składnik lub pojedynczą kategorię składników;
3. wody przeznaczone do spożywania przez ludzi, w tym wody, których jedynymi dodanymi składnikami są dwutlenek węgla lub środki aromatyzujące;
4. zioła, przyprawy lub ich mieszaniny;
5. sól i substytuty soli;
6. słodziki stołowe;
7. ekstrakty kawy i ekstrakty cykorii, całe lub zmielone ziarna kawy oraz całe lub zmielone bezkofeinowe ziarna kawy;
8. napary ziołowe i owocowe, herbata, herbata bezkofeinowa, herbata instant czy rozpuszczalna lub ekstrakt herbaty, bezkofeinowa herbata instant czy rozpuszczalna lub ekstrakt herbaty, które nie zawierają innych dodanych składników niż środki aromatyzujące, które nie zmieniają wartości odżywczej herbaty;
9. octy fermentowane i substytuty octu, w tym te, których jedynymi dodanymi składnikami są środki aromatyzujące;
10. środki aromatyzujące;
11. dodatki do żywności;
12. substancje pomocnicze w przetwórstwie;
13. enzymy spożywcze;
14. żelatyna;
15. składniki powodujące zestalanie się dżemów;
16. drożdże;
17. gumy do żucia;
18. żywność w opakowaniach lub pojemnikach, których największa powierzchnia jest mniejsza niż 25 cm2;
19. żywność, w tym żywność wytwarzana ręcznie, dostarczana bezpośrednio przez wytwórcę małych ilości produktów konsumentowi finalnemu lub miejscowym placówkom handlu detalicznego bezpośrednio zaopatrującym konsumenta finalnego;
20. napoje alkoholowe (o zawartości alkoholu przekraczającej 1,2%);
21. żywność nieopakowana (o ile środki krajowe nie stanowią inaczej). W przypadku dobrowolnego przekazania informacji o wartości odżywczej należy przestrzegać przepisów dotyczących obowiązkowego etykietowania w zakresie wartości odżywczej.
Istnieją jednak następujące wyjątki:
– w przypadku napojów alkoholowych informacja o wartości odżywczej nie jest obowiązkowa i można ją ograniczyć do podania wartości energetycznej. Nie wymaga się żadnego określonego formatu;
– w przypadku żywności nieopakowanej informację o wartości odżywczej można ograniczyć do podania wartości energetycznej oraz ilości tłuszczu, nasyconych kwasów tłuszczowych, cukrów i soli. Informacje te można podać jedynie w przeliczeniu na porcję lub jednostkową ilość żywności, pod warunkiem ilościowego określenia porcji/jednostkowej ilości oraz liczby porcji/jednostkowych ilości.
• Jakich innych składników odżywczych mogą dotyczyć informacje?
Treść obowiązkowej informacji o wartości odżywczej można uzupełnić danymi o ilości jednego lub większej liczby z następujących składników:
a) kwasów tłuszczowych jednonienasyconych;
b) kwasów tłuszczowych wielonienasyconych;
c) alkoholi wielowodorotlenowych;
d) skrobi;
e) błonnika;
f) witamin i składników mineralnych (zob. także pkt 3.7 poniżej).
Kolejność prezentowanych informacji, w stosownych przypadkach, powinna być następująca:
• wartość energetyczna;
• tłuszcz;
w tym:
– kwasy tłuszczowe nasycone,
– kwasy tłuszczowe jednonienasycone,
– kwasy tłuszczowe wielonienasycone;
• węglowodany;
w tym:
• cukry;
• alkohole wielowodorotlenowe;
• skrobia;
• błonnik;
• białko;
• sól;
• witaminy i składniki mineralne.
O ile pozwala na to miejsce, informację należy przedstawić w formacie tabeli z uszeregowanymi wartościami liczbowymi. Format liniowy można stosować, gdy dostępne miejsce nie pozwala na przekazanie informacji w formacie tabeli. Informacje o składnikach odżywczych należy podawać w „g” w przeliczeniu na 100 g lub 100 ml, a dodatkowo w przeliczeniu na porcję lub jednostkową ilość żywności dla danego produktu. W przypadku żywności nieopakowanej informację o wartości odżywczej można podać jedynie w przeliczeniu na porcję lub jednostkową ilość żywności.
• W jaki sposób określa się zawartość danego składnika odżywczego w środku spożywczym?
Podawane wartości są średnimi opartymi na analizie żywności, obliczeniu na podstawie znanych lub rzeczywistych średnich wartości użytych składników lub ogólnie dostępnych i zaakceptowanych danych.
• W jaki sposób można określić wartość energetyczną środka spożywczego?
Wartość energetyczną oblicza się z zastosowaniem następujących współczynników przeliczeniowych:
• węglowodany (z wyjątkiem alkoholi wielowodorotlenowych) 17 kJ/g – 4 kcal/g;
• alkohole wielowodorotlenowe 10 kJ/g – 2,4 kcal/g;
• białko 17 kJ/g – 4 kcal/g;
• tłuszcz 37 kJ/g – 9 kcal/g;
• salatrimy 25 kJ/g – 6 kcal/g;
• alkohol (etanol) 29 kJ/g – 7 kcal/g;
• kwasy organiczne 13 kJ/g – 3 kcal/g;
• błonnik 8 kJ/g – 2 kcal/g;
• erytrytol 0 kJ/g – 0 kcal/g.
• Czy informacje dotyczące zawartości składników odżywczych w środku spożywczym powinny odnosić się do żywności po przygotowaniu czy w postaci do-stępnej w sprzedaży?
Informacja o wartości odżywczej powinna odnosić się do żywności w postaci dostępnej w sprzedaży, jednak zamiast tego i w stosownych przypadkach może się ona odnosić do żywności po przygotowaniu, pod warunkiem podania wystarczająco dokładnych instrukcji dotyczących przygotowania. W związku z tym możliwe jest podanie jedynie informacji o wartości odżywczej żywności po przygotowaniu dla takich produktów jak zupa w proszku.
• Kiedy można zastosować komunikat wskazujący, że zawartość soli wynika wyłącznie z obecności naturalnie występującego sodu?
Komunikat taki można zamieścić w pobliżu informacji o wartości odżywczej żywności, do której nie dodano soli, takiej jak mleko, warzywa, mięso i ryby. W przypadku gdy sól dodano podczas przetwarzania lub poprzez dodanie zawierających ją składników, takich jak szynka, ser, oliwki, sardele itd., nie można zamieścić wspomnianego komunikatu.
• Czy wartość energetyczną można podawać jedynie w „kcal”, jeżeli informacja o wartości odżywczej jest powtarzana w głównym polu widzenia na zasadzie dobrowolności?
Nie. Informację dotyczącą wartości energetycznej podaje się konsekwentnie, niezależnie od miejsca, w którym ją umieszczono, w kJ (kilodżulach) oraz kcal (kilokaloriach).
• Czy istnieje możliwość podawania na etykiecie zawartości komponentów składników odżywczych podawanych na zasadzie dobrowolności, np. kwasów tłuszczowych omega-3 jako komponentów kwasów tłuszczowych wielonienasyconych?
Nie. Informacja o wartości odżywczej jest zamkniętą listą ograniczoną do wartości energetycznej i składników odżywczych, więc nie można jej uzupełniać żadną dodatkową informacją żywieniową.
• Czy w przypadku gdy produkt zawiera znikome ilości składnika(-ów) odżywczego(-ych), których podanie jest obowiązkowe, lub ma znikomą wartość energetyczną, konieczne jest zamieszczenie tych składników odżywczych lub wartości energetycznej w tabeli wartości odżywczej?
Nie, w przypadku gdy wartość energetyczna lub ilość składnika odżywczego jest znikoma, informację o zawartości danego składnika odżywczego można zastąpić komunikatem „zawiera znikome ilości…” bezpośrednio w pobliżu informacji o wartości odżywczej. W określeniu wartości znikomej ilości pomocny może być przewodnik w zakresie dopuszczalnych tolerancji.
• Jaką informację o wartości odżywczej można powtarzać na opakowaniu?
Niektóre elementy obowiązkowej informacji żywieniowej można powtórzyć na opakowaniu, w głównym polu widzenia (przód opakowania), stosując jeden z następujących formatów:
– wartość energetyczna; lub
– wartość energetyczna, a także ilość tłuszczu, kwasów tłuszczowych nasyconych, cukrów oraz soli. W odniesieniu do wspomnianej informacji powtórzonej stosuje się zasady dotyczące minimalnego rozmiaru czcionki (art. 13 ust. 2, załącznik IV). W przypadku powtórzenia informację o wartości odżywczej należy przedstawiać w formie wykazu o określonej i ograniczonej treści. Żadne dodatkowe informacje nie mogą być zamieszczane w ramach informacji o wartości odżywczej powtórzonej w głównympolu widzenia. W przypadku powtórzenia informację można podać jedynie w przeliczeniu na porcję/jednostkową ilość żywności (pod warunkiem, że porcję/jednostkową ilość żywności określono ilościowo bezpośrednio w pobliżu informacji o wartości odżywczej, a na opakowaniu podano liczbę porcji/jednostkowych ilości). Wartość energetyczną należy podać także w przeliczeniu na 100 g lub 100 ml.
• Czy w przypadku gdy informację o wartości odżywczej powtórzoną w głównym polu widzenia (na „przodzie opakowania”) wyrażono jako wartość procentową referencyjnych wartości spożycia, taką informację należy podać również w obowiązkowej informacji o wartości odżywczej (z „tyłu opakowania”)?
Informacja o wartości odżywczej powtórzona w głównym polu widzenia (na przodzie opakowania) na zasadzie dobrowolności może zawierać jedynie dane o wartości energetycznej lub o wartości energetycznej uzupełnione o zawartość tłuszczu, nasyconych kwasów tłuszczowych, cukrów i soli. Wspomnianą informację należy także podać w obowiązkowej informacji o wartości odżywczej (z „tyłu opakowania”). Istnieje jednak możliwość wyrażenia wspomnianej informacji z przodu opakowania jako wartości procentowej referencyjnych wartości spożycia (oprócz wartości bezwzględnych), mimo że tej formy wyrażania nie stosuje się w obowiązkowej informacji o wartości odżywczej.
• Czym jest jednostkowa ilość żywności? Czy w celu określenia porcji można stosować piktogramy? Czy można stosować symbol . lub ~ oznaczający „równy w przybliżeniu” w celu wskazania liczby porcji w opakowaniu?
Jednostkowa ilość żywności powinna być łatwo rozpoznawalna przez konsumenta, oznacza bowiem jednostkę żywności przeznaczoną do indywidualnej konsumpcji. Pojedyncza jednostkowa ilość żywności niekoniecznie odpowiada jednej porcji. Przykładowo kostka tabliczki czekolady może stanowić jednostkową ilość żywności, jednak porcję może stanowić więcej niż jedna kostka czekolady. W celu określenia porcji czy jednostkowej ilości żywności można stosować symbole lub piktogramy. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie informowania o żywności jedynym wymogiem jest ła-twa rozpoznawalność oraz ilościowe określenie jednostkowej ilości żywności czy porcji na etykiecie. Znaczenie stosowanych symboli lub piktogramów musi być dla konsumenta jasne i nie może wprowadzać w błąd. Drobne różnice liczby jednostkowych ilości żywności lub porcji w produkcie można sygnalizować, stosując symbol ≈ lub ~ przed liczbą porcji lub jednostkowych ilości żywności.
• Czy w celu przedstawienia składników odżywczych lub wartości energetycznej zamiast zapisu słownego można stosować same ikony?
Nie. Zarówno w przypadku obowiązkowych, jak i dobrowolnych informacji o wartości odżywczej stosuje się określony format, zgodnie z którym wartość energetyczną oraz składniki odżywcze należy podawać w oznakowaniu za pomocą ich nazwy. Ogólna zasada, zgodnie z którą obowiązkowe informacje należy podawać, używając zapisu słownego i liczbowego, ma również zastosowanie w przypadkach, w których informację o wartości odżywczej podaje się na zasadzie dobrowolności. Piktogramy i symbole można stosować dodatkowo.
• Czy w przypadku gdy produkt przeznaczony jest do sprzedaży w więcej niż jednym państwie, informacja o wartości odżywczej może być podana w formacie wymaganym w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, oprócz informacji o wartości odżywczej podanej zgodnie z wymaganiami rozporządzenia w sprawie informowania o żywności?
Nie. Informacja o wartości odżywczej podana w formacie wymaganym przez Stany Zjednoczone i Kanadę nie byłaby zgodna z wymogami UE, ponieważ zarówno obowiązkowe, jak i dobrowolne informacje muszą być zgodne z przepisami określonymi w rozporządzeniu 1169/2011. Takie etykietowanie mogłoby również wprowadzić konsumenta w błąd ze względu na inne współczynniki przeliczeniowe stosowane w Stanach Zjednoczonych w celu obliczania wartości energetycznej oraz ilości składników odżywczych.
Pytania i odpowiedzi dotyczące stosowania rozporządzenia (UE) nr 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności – cz II – grudzień 2016 r.
• Czy formy graficzne mogą być wykorzystane do zilustrowania wartości liczbowej w wartości odżywczej?
Formy graficzne mogą być stosowane dodatkowo z numerami w celu zilustrowania ilości lub procentowej zawartości składników odżywczych i/lub energii. Jednakże takie przedstawienie nie może zastąpić informacji podanych w liczbach i musi spełniać wymogi określone w rozporządzeniu.
• Gdy ilość błonnika jest deklarowana na żywności niepaczkowanej, jakie inne elementy wartości odżywczej muszą być zamieszczone?
Jeżeli podmiot działający na rynku spożywczym jest zainteresowany deklarowaniem ilości błonnika w produkcie, musi podać pełną wartość odżywczą. Obejmuje to:
– wartość energetyczną; i
– ilości tłuszczu, kwasów tłuszczowych nasyconych, węglowodanów, cukrów, białka oraz soli. Gdy ilość jakiegokolwiek składnika odżywczego jest określona poprzez oświadczenie żywieniowe, ilość tego składnika odżywczego jest również zawarta w informacji o wartości odżywczej.
• Czy niżej wymienione produkty spożywcze są zwolnione z wymogu zamieszczania obowiązkowych informacji o wartości odżywczej?
• Mąka (np. mąka pszenna) – tak, z zastrzeżeniem poniższych kwalifikacji. Zwolnienie z wymogu zamieszczania obowiązkowej wartości odżywczej dotyczy żywności nieprzetworzonej, która zawiera pojedynczy składnik lub pojedynczą kategorię składników. Mąka, która nie zawiera żadnych dodanych składników (dodatki, witaminy, minerały) i która nie została poddana żadnemu procesowi przetwarzania innemu niż mielenie i łuskanie, jest uważana za produkt nieprzetworzony.
• Ryż parboiled – nie jest zwolniony, gdyż przechodzi etap wstępnego gotowania, a zatem nie może być traktowany jako żywność nieprzetworzona. Jednakże korzysta on ze zwolnienia dla nieprzetworzonych produktów, które zawierają pojedynczy składnik lub pojedynczą kategorię składników.
• Olej roślinny – nie jest zwolniony. Oleje roślinne to produkty przetworzone i dlatego nie mogą skorzystać ze zwolnienia dla produktów nieprzetworzonych, które zawierają pojedynczy składnik lub pojedynczą kategorię składników.
• Cukier – nie jest zwolniony. Cukier to produkt przetworzony i dlatego nie może skorzystać ze zwolnienia dla produktów nieprzetworzonych, które zawierają pojedynczy składnik lub pojedynczą kategorię składników.
• Octy fermentowane z dodatkiem soli – nie są zwolnione.
• Sól jodowana – nie jest zwolniona.
• Miód – zwolniony.
• Zioła i przyprawy – zwolnione.
• Środki aromatyzujące – zwolnione.
Zaokrąglanie wartości liczbowych w tabeli wartości odżywczej Aby właściwie zaokrąglić wartości liczbowe składników od żywczych, należy wziąć pod uwagę inny dokument z grudnia 2012 r.: Wytyczne dla właściwych organów w sprawie kontro li zgodności z prawodawstwem u UE w odniesieniu do Rozpo rządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumen tom informacji na temat żywności (…) oraz Dyrektywy Rady 90/496/EWG z 24 września 1990 r. w sprawie oznaczania war tości odżywczej środków spożywczych i Dyrektywy 2002/46/ WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 10 czerwca 2002 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich od noszących się do suplementów żywnościowych w zakresie określenia limitów tolerancji dla składników odżywczych wy mienionych na etykiecie. W tym dokumencie Komisji Europejskiej, w tabeli 4 okre ślono zasady zaokrąglania wartości liczbowych dotyczących składników odżywczych w tabeli. Zawartość energii powin no zaokrąglać się do najbliższego kJ lub kcal, czyli wartość całkowita bez miejsc po przecinku. W przypadku tłuszczu, węglowodanów, cukrów, białka, błonnika pokarmowego, po lioli i skrobi stosuje się różne sposoby zaokrąglania w zależno ści od zawartości składnika w produkcie na 100 g lub 100 ml, tj.: powyżej 10 g do najbliższej liczby całkowitej, pomiędzy 0,5 10 g do jednego miejsca po przecinku, jeżeli otrzymany wynik jest poza granicą oznaczalności lub ? 0,5 g w tabeli można deklarować 0 g lub < 0,5 g albo zastosować oświad czenie „znikoma ilość”. |
Wioletta Bogusz-Kaliś, specjalista ds. bezpieczeństwa żywności i znakowania