Ekologiczne opakowania na lody, ciastka, pieczywo i szeroko pojętą żywność coraz częściej można znaleźć w restauracjach i kawiarnio-ciastkarniach czy lodziarniach, które chętnie sięgają po rozwiązania przyjazne dla środowiska.

Okres pandemii wymusił na wielu punktach funkcjonowanie „na wynos”, a to z kolei w sposób naturalny skłoniło do myślenia o opakowaniach. Dołączyły do tego kwestie związane z dyrektywą unijną, która w międzyczasie weszła w życie. Sprawdzamy, jakie to miało konsekwencje i jak wygląda ekopakowanie w 2023 roku. Przez gąszcz zagadnień związanych z tymi kwestiami przeprowadzi nas Krzysztof Nowak, współwłaściciel firmy Cantino z Wrocławia.

Tytułem wstępu – dyrektywa w praktyce
W 2019 roku powstawała Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady odnośnie do kwestii opakowań plastikowych i jednorazowych. Rok 2020 determinowany był przez pandemię Covid-19, która wymusiła funkcjonowanie gastronomii w formie „na wynos”. Z kolei 2021 rok przyniósł kolejne zmiany – w tym m.in. w obowiązkach przedsiębiorców dotyczących gospodarowania niektórymi odpadami. Jedną z kluczowych nowości była tzw. dyrektywa plastikowa 2021 (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) 2019/904 z 5 czerwca 2019 r.), będąca projektem pozwalającym podjąć walkę z produkcją i dystrybucją artykułów wykonanych z tworzyw sztucznych. Ustawa o plastiku dotyczy przedsiębiorców, zakazuje obrotu produktami plastikowymi jednorazowego użytku. Wcielenie jej w życie nie oznaczało nagłego wyeliminowania śmieci. Unia Europejska przewiduje stopniowe wprowadzanie ograniczeń do 2030 roku.

Zakaz korzystania z plastiku oraz produktów z innych tworzyw sztucznych, w tym wykonanych z oksydegradowalnych materiałów nie wziął się znikąd. Dane, które zebrała Komisja Europejska, pokazują jasno: 70% odpadów, które znajdujemy na plaży, to produkty jednorazowego użytku z wymienionych tworzyw. Problemem jest fakt, że bardzo rzadko zostają one poddane recyklingowi, stąd też zamiast zostać ponownie wykorzystane, trafiają na wysypiska śmieci lub co gorsza – na trawę, piasek czy do wody.

Zgodnie z postanowieniem dyrektywy plastikowej 3 lipca 2021 r. w Unii Europejskiej zaczął obowiązywać przepis zakazujący wprowadzania do obrotu najbardziej szkodliwych towarów z tworzyw sztucznych, a dla innych nakazujący odpowiednie oznakowanie. Zakaz ten obejmuje m.in.: sztućce, w tym noże, łyżki, widelce, pałeczki, ponadto słomki, talerze, mieszadełka do napojów, pojemniki na napoje, kubki – te „plastikowe” mogą być w dalszym ciągu produkowane, muszą być jednak odpowiednio oznaczone – nadrukiem „z żółwiem” (3 lipca 2021 roku kubki jednorazowe plastikowe lub pokryte plastikiem muszą posiadać stosowne oznaczenie „żółwiem” – za brak zamieszczenia odpowiedniego oznaczenia, które wskazuje, że zawiera on tworzywa sztuczne, przewiduje się karę pieniężną w wysokości od 10 000 do 100 000 zł).

Wspomniany przepis nie objął jednak opakowań gastronomicznych w rodzaju pojemników „to go” typu menu box (w ich wypadku wyłączony z użycia został wyłącznie styropian EPS), np. pojemniki do zgrzewu. Przepis ten objął natomiast PLA (polilaktyd, tzw. bioplastik), które jest tworzywem w pełni kompostowalnym w warunkach przemysłowych. W związku z tym kubki, które są pokryte warstwą PLA, również muszą posiadać oznakowanie w postaci „żółwia” pomimo ich kompostowalności, a sztućce PLA przestały być produkowane i niebawem znikną z europejskich rynków. Ponadto z art. 6 Dyrektywy UE 2019/904 możemy dowiedzieć się, że pojemniki na napoje do 3 litrów zostaną dopuszczone do obrotu tylko wtedy, gdy będą mieć przymocowane zakrętki lub wieczka. Producenci czas na dostosowanie się do tego przepisu mają do stycznia 2025 roku. Co więcej, do 2025 roku każda butelka na napój będzie musiała w co najmniej 25% być wykonana z tworzywa sztucznego pochodzącego z recyklingu (do 2030 zawartość tego tworzywa będzie musiała wzrosnąć do 30%). Omawiana dyrektywa plastikowa nie odnosi się do wszystkich produktów z plastiku. Nie dotyczy nawet każdego typu artykułów jednorazowego użytku. Kryterium oceny jest w tym wypadku materiał. Ustawa nie obejmuje produktów, które wykonane są z: PP, r-PET, PET, PS, OPS, XPP (EPP).

Przydatne skróty
• PET (politereftalan etylenu) – wykorzystywany jest do produkcji pojemników, opakowań, talerzy i kubeczków jednorazowych. Opakowania z PET nie można ponownie wykorzystać, nawet po dokładnym umyciu mogą wydzielać toksyny. Nie wolno ich również wystawiać na bezpośredni kontakt z promieniami UV. Substancje zawarte w kubeczkach, plastikowych opakowaniach, będących pochodnymi ropy naftowej i benzenu, przenikają do jedzenia czy napoju wówczas, gdy są niewłaściwie przechowywane. Zaleca się, by przetrzymywać butelki w temperaturze do 15°C.
• HDPE (polietylen o dużej gęstości, natomiast PP (5) to polipropylen) – jako jedyne uznawane są za materiały, których wykorzystywanie jest bezpieczne. Co ważne, opakowania z nich wyprodukowane nadają się do ponownego użytku.
• PVC (polichlorek winylu) – wykorzystuje się go do produkcji m.in. folii. Niestety również wydziela toksyczne substancje (w procesie spalania polichlorku winylu wytwarzają się bardzo groźne dla zdrowia związki chemiczne zwane dioksynami), więc zdecydowanie lepiej go unikać.
• LDPE (polietylen niskiej gęstości) – uznawany raczej za bezpieczny, ale konstatacja ta nie jest aż tak pewna jak w przypadku HDPE i PP, znajduje się więc gdzieś pomiędzy tymi, które można bez obaw wykorzystywać, a tymi, których należy unikać.
• PS (polistyren) – materiał, z którego produkowany jest styropian. Pod żadnym pozorem nie powinien być wykorzystywany do przechowywania żywności, gdyż wydziela trujące substancje chemiczne. Jak wiemy, zwykle faktycznie takiego zastosowania nie ma, ale warto wiedzieć, iż czasami używa się go do produkcji przykrywek jednorazowych kubków. Lepiej więc zrezygnować z zakupu takiego produktu.

Redakcja: Czym właściwie są ekoopakowania?

Krzysztof Nowak: Ekoopakowania to wszelkiego rodzaju opakowania pochodzenia naturalnego, umożliwiające ich ponowne przetworzenie: wyroby z bambusa, liści palmowych, z pulpy trzciny cukrowej, z drewna lub otrąb pszennych. Obecnie proponowane są bardzo trwałe i bezpieczne dla użytkowników, a dzięki nowoczesnej formie prezentują się nadzwyczaj estetycznie, wpływając na wizerunek kawiarni czy lodziarni. Każdy materiał posiada indywidualną specyfikę, więc należy dobrze dopasować wyrób do potrzeb danego biznesu.

Czy po regulacjach Unii Europejskiej rynek ekologicznych akcesoriów rozszerzył ofertę?

Z powodu pandemii Covid-19 można było zauważyć dwie sprawy: po pierwsze, chęć rozszerzenia oferty opakowań ekologicznych nie szedł w parze z dostępnością surowców. Pandemia zaburzyła płynność dostaw, np. trzciny cukrowej, na dłuższy czas. Po drugie – gastronomia zmieniła swoje oblicze, nastawiając się na wynos. Zatem w sposób naturalny zwiększyła się potrzeba wzbogacenia oferty opakowań oddychających w transporcie, opakowań do zgrzewu oraz z powłoką antytłuszczową. Torby i opakowania muszą być wytrzymałe i odporne na wstrząsy, na jakie są narażone w transporcie skuterem bądź rowerem.

Dlaczego warto wybierać ekologiczne opakowania?

Co roku miliony ton różnego rodzaju plastiku trafiają nie do utylizacji, tylko do mórz i oceanów, a tym samym zaśmiecają planetę. Zakaz używania jednorazowych sztućców, naczyń i słomek ma pomóc w walce o czystsze środowisko. Bycie ekologicznym w tym obszarze po prostu globalnie zmienia nasze życie na lepsze. Obecnie korzystanie z ekologicznych opakowań oznacza również dbanie o wizerunek firmy. Spójna i nowoczesna grafika na opakowaniu, zgodna z identyfikacją graficzną ciastkarni, kawiarni czy lodziarni staje się znakiem rozpoznawczym i informacją o jakości. Warto się o to zatroszczyć. Poza zaletami wizualnymi chodzi też o walory smakowe – składowe materiałów opakowań wysokiej jakości nie przenikają do posiłku, nie zmieniają jego zapachu, smaku czy konsystencji.

Co powinien wiedzieć prowadzący lokal gastronomiczny, jeżeli chciałby, aby stał się on bardziej ekologiczny? Od czego zacząć?

Sugerowałbym zwrócić szczególną uwagę na to, czy produkty mają odpowiednie certyfikacje i oznaczenia.Z pewnością trzeba się zastanowić, jaki rodzaj żywności będzie podawany i stricte do niego dobrać odpowiednie opakowanie, zarówno pod względem praktycznym, pojemnościowym i wizualnym. Przed złożeniem dużych zamówień warto przetestować kilka naczyń, sprawdzić ich wytrzymałość i odporność na temperaturę, upewnić się, że nie mają wpływu na smak czy zapach serwowanej żywności. Przydatna będzie też wiedza na temat składowych opakowań, Warto ponadto sprawdzić rzetelność dostawcy. Lodziarniom proponowałbym formy 60-150-mililitrowe, typowe kubeczki deepowe. Pojawiają się kubeczki o zapachu kawowym. Są również łyżeczki do lodów w 100% ekologiczne, wykonane z mączki kukurydzianej. Sprawdzają się one do 45-47°C, zatem jeżeli chodzi o lody, nie zmieniają formy i kształtu.
Z kolei co do trendu dla lokali typu piekarnio-kawiarnia, czyli modnych miejsc, w których można kupić świeże pieczywo, ale jednocześnie usiąść i zamówić ciasto z kawą, na pewno polecałbym elegancko „obrendowane” jednorazowe naczynia, kubeczki i różnego rozmiaru talerzyki. Czasy typowych przezroczystych plastików to zdecydowanie przeszłość (uśmiech).

Tak jak Pan wspomniał, Covid-19 wymusił funkcjonowanie wielu punktów „na wynos”. Jakie pojemniki, miseczki czy sztućce, torby papierowe są godne polecenia?

Tak jak wspomniałem, należy upewnić się, czy produkty mają odpowiednie certyfikacje i oznaczenia. W przypadku toreb z papieru polecam sprawdzić, czy posiadają powłokę antytłuszczową. Warto też zamawiać komplety, czyli np. talerze i kubki wraz z pokrywkami, od jednego producenta. Naczynia powinny być odporne na wstrząsy, oddychające, aby żywność się nie zaparzała. Istotne, by materiał nie miał wpływu na smak i zapach posiłku, nie przenikał do niego. Pomocne są w tym odpowiednie biobariery.

Punkty gastro, które współpracują z platformami do zamówień wysyłkowych, powinny szczegółowo przyglądać się tego typu opakowaniom, przetestować je, sprawdzić rzetelność producenta i dostawcy. Do tychże produktów sugeruję podejść jak do inwestycji w jakość i wizerunek kawiarni, ciastkarni, piekarni czy lodziarni. Warto zapoznać się z trendami obrandowania produktów, tak aby odzwierciedlał charakter i profil działania. Najlepiej oczywiście, jeżeli produkt byłby w pełni biodegradowalny.

Dziękujemy za rozmowę.

opracowała Anna Olszewska-Adamowicz