Trzeba i warto ograniczać nadmiar odpadów opakowaniowych. Po pierwsze, produkując dużą ilość opakowań zanieczyszczamy środowisko, po drugie, podnosimy koszty jego oczyszczania... Koszty, które ktoś musi ponieść zgodnie z prawem.

Problem rosnących odpadów w Unii Europejskiej został zauważony stosunkowo wcześniej i w tym względzie wprowadzono regulacje prawne, które mają też odzwierciedlenie w polskim prawie¹. Służą one oczywiście ograniczaniu nadmiaru odpadów opakowaniowych, ale przy okazji wprowadzają pewne zawiłości, które postaramy się wyjaśnić poniżej.

Kiedy opakowanie staje się odpadem

Trzeba mieć świadomość, że stosowane przez nas opakowania nie stają się automatycznie odpadami. Są nimi dopiero, gdy produkty w nich zawarte zostaną wykorzystane. O ile za stosowanie opakowań odpowiadają wytwórcy produktu (albo wprowadzający ten produkt do obrotu), to za odpad powstały z tego opakowania będzie odpowiadał ten, kto zużył lub stosuje zawarty w nim produkt.
Ustawodawca określił ponadto przepisy dotyczące odpadów opakowaniowych, które są skierowane bezpośrednio do wprowadzających do obrotu w Polsce produkty w opakowaniach. Obowiązki te mają jednak charakter pośredni i są związane z działaniami zmierzającymi do usunięcia z terenu kraju odpowiedniej ilości odpadów opakowaniowych (niekoniecznie ich własnych), czyli poprzez ich odzysk lub recykling.

Wprowadzający produkty w opakowaniach

Aby zrozumieć, które przepisy dotyczą podmiotów z branży piekarsko-cukierniczej, trzeba sprecyzować pojęcie „wprowadzających produkty w opakowaniach”. Chodzi tutaj o:
‒ wytwórców produktów pakujących je (przepakowujących) i sprzedających na terenie naszego kraju,
‒ przedsiębiorców sprowadzających produkty w opakowaniach spoza granic Polski (np. surowce do produkcji),
‒ przedsiębiorców prowadzących jednostkę lub jednostki handlu detalicznego o powierzchni handlowej powyżej 500 m2, sprzedających produkty tam pakowane,
‒ przedsiębiorców prowadzących więcej niż jedną jednostkę handlu detalicznego o łącznej powierzchni handlowej powyżej 5000 m2, bez względu na powierzchnię pojedynczej jednostki, sprzedających produkty w tych jednostkach pakowane.

Warto wiedzieć, że opakowania uważa się za wprowadzone do obrotu tylko raz. Jeżeli stosujemy opakowania wielokrotnego użytku, które wcześniej ktoś już wykorzystywał (np. butelki szklane), nie podlegamy omawianym obowiązkom.

Dodajmy, że wprowadzenie na rynek produktu w opakowaniu następuje w dniu jego wydania z magazynu w celu ostatecznego wprowadzenia do obrotu. W przypadku importu jest to data dopuszczenia do obrotu na terytorium kraju.

Odzysk i recykling odpadów opakowaniowych

Kluczowym obowiązkiem wprowadzających produkty w opakowaniach jest odzysk i recykling odpadów opakowaniowych. Ilość odpadów poddanych tym procesom ma odpowiadać odpowiednim poziomom procentowym². Poziomy te są obliczane jako stosunek masy odpadów opakowaniowych poddanych odpowiednio odzyskowi lub recyklingowi a masy opakowań wprowadzonych przez nas do obrotu razem z produktami.

Na szczęście nie musimy sami prowadzić odzysku lub recyklingu odpadów opakowaniowych. Obowiązek ten mogą przejąć przedsiębiorcy posiadający odpowiednie zezwolenia. Co więcej, nie jest konieczne prowadzenie odzysku lub recyklingu wytworzonych przez siebie odpadów opakowaniowych. Ważne jest, abyśmy zebrali odpowiednią ilość odpadów opakowaniowych, a następnie poddali je odzyskowi lub recyklingowi. W sytuacji gdy sami nie wytwarzamy odpadów opakowaniowych lub wytwarzamy ich mniej, niż wprowadziliśmy do obrotu opakowań (sprzedając produkty) musimy zebrać odpady opakowaniowe od innych, a następnie poddać je odzyskowi lub recyklingowi (osobiście lub przez innych przedsiębiorców).
Kolejny krok to przekazanie odpadów opakowaniowych do odzysku i recyklingu oraz uzyskanie stosownych zaświadczeń. Jeżeli w tym celu odpady przekażemy za granicę kraju, koniecznie jest uzyskanie innych dokumentów. Dla eksportu odpadów (do państwa spoza Wspólnoty Europejskiej) lub wewnątrzwspólnotowej dostawy (do państwa Wspólnoty) masę odpadów ustala się na podstawie dokumentu potwierdzającego ten eksport lub faktury potwierdzającej wewnątrzwspólnotową dostawę odpadów.
Kiedy samodzielnie dokonujemy odzysku lub recyklingu odpadów, masę odpadów poddanych tym procesom ustalamy na podstawie prowadzonej przez nas ewidencji odpadów.
Dokumenty potwierdzające odzysk i recykling przechowujemy przez 5 lat.

Obowiązkowe zgłoszenia i ewidencje

Jeżeli rozpoczynamy działalność, która jest związana z wytwarzaniem, importem (spoza Wspólnoty Europejskiej) lub wewnątrzwspólnotowym nabyciem produktów w opakowaniach, zobowiązani jesteśmy zgłosić ten fakt marszałkowi województwa w ciągu 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności. Zgłoszenia wymaga także likwidacja tej działalności lub zmiana danych.
Kolejny ważny obowiązek to prowadzenie tzw. dodatkowej ewidencji obejmującej m.in. informacje o masie opakowań, w których wprowadziliśmy na rynek krajowy produkty. Ewidencja ta musi być przechowywana przez 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, którego dotyczy.
Jeżeli udało się nam osiągnąć wymagane przepisami poziomy odzysku i recyklingu (w ciągu roku), musimy złożyć roczne sprawozdanie o efektach działań w zakresie odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych³. Sprawozdanie to należy przedłożyć marszałkowi województwa w terminie do 31 marca roku następnego po roku, którego dotyczy.

Jak obliczyć opłatę produktową?

Jeżeli nie udało się nam odzyskać i oddać do recyklingu odpowiedniej ilości odpadów opakowaniowych, wtedy ponosimy tzw. opłaty produktowe: z tytułu recyklingu odpadów opakowaniowych lub niewykonania obowiązku odzysku (nieosiągnięcia poziomu odzysku odpadów opakowaniowych łącznie dla wszystkich rodzajów opakowań, w których przedsiębiorca wprowadził produkty). Trzeba pamiętać, że opłatę produktową oblicza się oddzielnie dla każdego rodzaju opakowań (patrz: Rodzaje opakowań). Pamiętać też należy, że nie wnosi się opłaty produktowej, której łączna roczna wysokość dla opakowań nie przekracza 50 zł.
W sytuacji nieosiągnięcia wymaganych poziomów odzysku i recyklingu nie tylko musimy obliczyć i uiścić opłatę produktową. Konieczne jest także złożenie odpowiedniego sprawozdania⁴ w terminie do 31 marca roku kalendarzowego następującego po roku, którego opłata dotyczy.

Organizacje odzysku

Jak widać, zakres obowiązków wynikających z ustawy jest dość duży. Na szczęście wprowadzający na rynek produkty w opakowaniach mogą scedować swoje obowiązki na tzw. organizacje odzysku. Wykaz takich organizacji działających na danym terenie można znaleźć np. w urzędach marszałkowskich.
Przekazanie obowiązków (za opłatą) odpowiedniej, najlepiej certyfikowanej, organizacji nie zwalnia nas z przekazywania jej informacji na temat rodzajów i ilości opakowań wprowadzanych z produktami na rynek krajowy. Organizacja ta po zawarciu z nami umowy zobowiązana jest za nas osiągnąć odpowiedni dla nas poziom odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych (w odniesieniu do ilości wprowadzanych przez nas do obrotu z produktami opakowań), a także składać stosowne sprawozdania. Jeżeli nie osiągnęła poziomów odzysku i recyklingu, ponosi za nas opłatę produktową.
Zawarcie umowy z organizacją odzysku wydaje się dobrym rozwiązaniem zwłaszcza w przypadkach niewielkich podmiotów, nieposiadających odpowiedniej obsługi biurowej i środków technicznych umożliwiających sprostanie obowiązkom.

Sankcje

Jeżeli nie zawiadomimy marszałka województwa o rozpoczęciu (zakończeniu i zmianie danych) naszej działalności związanej z wytwarzaniem importem lub wewnątrzwspólnotowym nabyciu produktów w opakowaniach (lub robimy to nierzetelnie). Kiedy nie składamy sprawozdań o opakowaniach, poziomach odzysku lub robimy to nierzetelnie, grozi nam kara grzywny.
Wykrycie przez marszałka województwa faktu niedokonania stosownej wpłaty, pomimo że powstał taki obowiązek, wiąże się z naliczeniem karnych odsetek. Brak reakcji na decyzję marszałka skutkuje nałożeniem przez niego dodatkowej opłaty produktowej w wysokości 50% kwoty niewpłaconej opłaty. Ważne, by wiedzieć, że obowiązki w tym zakresie przedawniają się dopiero po 5 latach od końca roku kalendarzowego, w którym wpłata miała nastąpić.

Pozornie błahe zagadnienie stosowania opakowań rodzi wiele obowiązków. Przyznać też trzeba, że omawiana ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami (…) została napisana w sposób dość zagmatwany. Niestety, obowiązuje nas wszystkich i trzeba ją stosować.

Masz pytanie w sprawie gospodarowania odpadami, napisz na adres: redakcja@mistrzbranzy.pl

Autor: mgr Mariusz Dyka

^{1 Ustawa z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (Dz. U. z 2007 r. nr 90, poz. 607 z późn. zm).}

^{2 Rozporządzenie Ministra Środowiska z 14 czerwca 2007 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz. U. nr 109, poz. 752 z 2007 r.).}

^{3 Co powinno zawierać sprawozdanie, określają przepisy ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej.}

^{4 Wzór sprawozdania określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z 29 grudnia 2010 r. w sprawie wzoru rocznego sprawozdania o wysokości należnej opłaty produktowej.}